Inter'naci'a
Mond'literatur'o

Kolekt'o de la plej fam'a'j verk'o'j
el ĉiu'j naci'a'j Literatur'o'j

Ferdinand Hirt & SOHN En LEIPZIG / 1922
Esperant'o-Fak'o

En'hav'o.

Not'o pri l’aŭtor'o.

G. P. Stamatov okup'as special'a'n lok'o'n inter la nun'temp'a'j bulgar'a'j verk'ist'o'j-beletr'ist'o'j. La rakont'o est'as li'a am'at'a form'o. La plej bon'a'j el li'a'j rakont'o'j, dis'sem'it'a'j en divers'a'j gazet'o'j kaj revu'o'j, est'as el'don'it'a'j en apart'a libr'o titol'it'a "Elekt'it'a'j skiz'o'j kaj rakont'o'j" (Sofia, 1905), sed last'a'temp'e aper'as el li'a plum'o ankoraŭ pli mult'nombr'a'j el kiu'j mi traduk'is la plej disting'a'j'n.

Stamatov est'as beletr'ist'o-satir'ist'o. Li'a satir'a rilat'o al la viv'o konsist'ig'as esenc'a'n trajt'o'n en la rakont'o'j. Li en'profund'iĝ'as en la anim'o'j'n de si'a'j hero'o'j ne tiom por ili'n mal'kovr'i al ni, sed por kapt'i iu'n kripl'a'n flank'o'n en ili, iu'n abomen'a'n mal'virt'o'n, ĝi'n aper'ig'i, mok'i kaj ĝi'n frap'i per si'a sen'kompat'a sarkasm'o, per si'a mok'malic'a rid'o. En si'a est'ad'o la rakont'o'j de Stamatov est'as pli'mult'e prov'o'j de psikologi'a'j stud'o'j, ol bild'o'j de l’viv'o. Stamatov ne verk'as sub la prem'o de poet'a instinkt'o. Li verk'as pri antaŭ'e trov'it'a'j kaj pri'pens'it'a'j tem'o'j. La cel'o de li'a rakont'o est'as ilustr'i cert'a'n pens'o'n, argument'i cert'a'n tem'o'n.

Li'a'j rakont'o'j est'as kvazaŭ spegul'o por mult'a'j kaj mi esper'as, ke la kelk'a'j de mi traduk'it'a'j trov'os bon'a'n akcept'o'n ankaŭ ĉe la esperant'ist'ar'o.

I. H. K.

7

Vila'o apud la mar'o.

"L’amour est maître des choses"
"Le veau d’or est toujours debout".

La sun'o sub'ir'ad'is, kiam ili en'ir'is en la ĝarden'o'n.

—Kar'ul'o, dir'u al mi, ĉu est'as io pli fort'a, pli bel'a ol la am'o? Ne est'as, ĉu ne? Ĉio ali'a est'as bagatel'a, sen'valor'a! ...

—Est'as, kar'ul'in'et'o mi'a ... est'as ...

—Kaj kio ĝi est'as?

—Vi est'as Linjo ... vi ... vi est'as pli fort'a kaj pli bel'a ol la am'o mem ...

Feliĉ'a, ŝi kaŝ'is si'a'n kap'et'o'n sur li'a brust'o.

—Est'as ankoraŭ io pli fort'a ol la am'o—mal'laŭt'e parol'et'is li en ŝi'a'n orel'o'n.

—Kio? ...

—La mon'o.

—Aleĉjo! Kiel vi ne pek'tim'as tiel parol'i! Vi ...

Li per kis'o surd'ig'is ŝi'a'n protest'o'n.

—Tio koncern'as la tut'a'n mond'o'n, sed ne vi'n, ne mi'n.

—Kaj kiam, Aleĉjo, ni for'vetur'os en vi'a'n vila'o'n?

—Ni'a'n vila'o'n!

—Ni'a'n vila'o'n—ripet'is ŝi—Kiam?

—Se vi vol'as—morgaŭ.

—Bon'e—morgaŭ. Mi ne vid'is ĝis nun mar'o'n. Ŝajn'as, ke ĝi est'as bel'eg'a vid'aĵ'o. Io grand'a, tre grand'a?

—Ne est'as ĝi pli grand'a ol ni'a am'o.—La sun'o mal'aper'is el la horizont'o. Klin'it'a'j unu al la ali'a ili ĉes'is parol'i.

8

La mar'o. De la bord'o mal'proksim'e supr'e'n etend'iĝ'as park'o. Mez'e de ĝi alt'a vila'o kun teras'o'j, tut'e dron'int'a en arb'o'j. Ĉirkaŭ'e bed'o'j kun flor'o'j, vast'a'j ale'o'j, kovr'it'a'j per et'a'j divers'kolor'a'j ŝton'et'o'j.

El la vila'o el'ir'as Lin'a kaj Aleĉjo.

Je ĉiu paŝ'o ŝi halt'as pro rav'ec'o kaj feliĉ'o.

—Di'o mi'a! Kiel bel'e est'as ĉi tie! ... Jen, rigard'u tiu'n sen'fin'a'n bed'o'n da flor'o'j:—blank'a'j ... verd'a'j ... ruĝ'a'j ... kiel gigant'a ruband'o. Aleĉjo! Tio ja est'as ni'a tri'kolor'o! ... Ŝi ek'ir'as kaj iom post'e ŝi de'nov'e halt'as.

—Ven'u ... ven'u vid'i la mar'o'n de ĉi tie ... Kia bild'o! Kaj ĉio ĉi tio est'as vi'a? ... Ni'a? ... Jen tie ... tiu dom'et'o elegant'a kiel bombon'uj'o ... ĝi ankaŭ est'as ni'a? Kaj plu'e'n ... la mont'et'o ... la arb'ar'et'o ... ili est'as ankaŭ ni'a'j?

—Jes, ĉio ĉi tio est'as ni'a.

—Ĉu vi sci'as, kar'ul'o, mi'a kap'o ebri'iĝ'as pro feliĉ'o,—mal'laŭt'e dir'is ŝi kaj prem'iĝ'is al li'a brust'o.

—Mi tim'as ĉu tio ne est'as sonĝ'o.

—La feliĉ'o ja ĉiam est'as sonĝ'o—eĉ se oni ĝi'n tra'viv'as.

Ŝi am'em'e li'n pren'is sub la brak'o kaj ek'ir'is plu'e'n.

Ili en'ir'is en unu arb'ar'kamp'et'o'n kovr'it'a'n de tapiŝ'mol'a herb'o, ĉirkaŭ'it'a'n de alt'a'j, dens'a'j arb'o'j, kun branĉ'o'j etend'it'a'j kiel ark'aĵ'o super la ter'o. En unu angul'o de l’arb'ar'kamp'et'o est'as art'a kavern'o kun spegul'o'j intern'e sur la mur'o'j. Antaŭ la en'ir'ej'o ter'fiks'it'a'j: grand'a rond'a tabl'o, seĝ'o'j, super ili elektr'a'j lamp'et'o'j. Tra grand'a faŭk'o inter la arb'o'j rigard'et'as la mar'o.

Ĝi facil'e ond'iĝ'as, kvazaŭ ĝi pret'iĝ'as vojaĝ'i i'e'n.

Aleĉjo kaj Lin'a sid'iĝ'is ĉe la tabl'o, kontraŭ ĝi.

La ond'o'j unu post ali'a cel'is la bord'o'n, re'ven'is, pli'fort'iĝ'is kaj de'nov'e frap'iĝ'is je la ŝton'eg'o'j.

Lin'a ne for'lev'is la okul'o'j'n de la mar'o. La plaŭd'o de la ond'o'j alud'is al ŝi pri io nov'a, ne'kon'at'a kaj ne'ating'ebl'a.

—Aleĉjo, ĉu la mar'o ankaŭ est'as ni'a?

9

—Ĝi aparten'as al neni'u.

Ŝi ek'silent'is ofend'it'a, ke ankaŭ la mar'o ne est'as ili'a.

Aleĉjo apog'int'a si'n je la tabl'o sid'is sen'mov'a. Li'a vizaĝ'o est'is serioz'a.

Iom post'e Lin'a li'n ek'rigard'is.

—Kar'ul'o, kio est'as al vi? Kial subit'e vi far'iĝ'is mal'gaj'a? Tie ĉi, en la mir'ind'a park'o, ĉe tiu pejzaĝ'o, apud la mar'o mem ... apud mi—vi est'as pens'em'a. Kio est'as al vi?

—Neni'o.

—Kiel neni'o!? Vi eĉ ne vol'as mi'n ek'rigard'i. Kio'n signif'as tio ĉi? Aŭ ebl'e, Aleĉjo, la mar'o, tiu ĉi lok'o re'memor'ig'as al vi iu'j'n mal'gaj'a'j'n moment'o'j'n? ...

—Ne mal'gaj'a'j'n, sed tim'ig'a'j'n moment'o'j'n ...

Lin'a salt'is de la seĝ'o kaj proksim'iĝ'is al li.

—Ne tuŝ'u mi'n, sever'e dir'is li.

Ŝi pal'iĝ'is.

—Aleĉjo, vi tim'ig'as mi'n, kio okaz'is?

—Okaz'is io terur'a. Se mi ĝi'n dir'os al vi, tiu ĉi mir'ind'a pejzaĝ'o ek'odor'os al vi je tomb'ej'o.

—Di'o mi'a! Mi neni'o'n kompren'as. Dir'u al mi kio est'as? Vi kaŝ'as i'o'n antaŭ mi, sed mi vol'as ... mi dev'as sci'i ...

Ŝi genu'fleks'is antaŭ li kaj ek'vol'is pren'i li'a'n man'o'n.

—Ne tuŝ'u la krim'ul'o'n!

Ŝi star'iĝ'is kvazaŭ pik'it'a.

—Krim'ul'o'n!?

—Jes! Mort'ig'int'o'n ...

—Kio'n vi parol'as? Vi ŝajn'as est'i mal'san'a.

—Pli san'a ol iam mi est'as. Sid'iĝ'u kaj aŭskult'u. Mi sci'as, ke hodiaŭ mi vi'n perd'os—mi perd'os ĉio'n—sed mi ne pov'as silent'i. En la urb'o mi pov'is gard'i la sekret'o'n, ĉi tie—mi ne hav'as la fort'o'j'n. Kiam mi ven'as en tiu'j'n ĉi lok'o'j'n, tuj la tim'ig'a fantom'o mi'n persekut'as. En ĉiu flor'o mi vid'as li'a'j'n pens'em'a'j'n okul'o'j'n. Ĉiu arb'o star'iĝ'as antaŭ mi, kiel 10 li'a mel'hel'a figur'o. Inter la mar'a'j ond'o'j aper'as li'a kap'o kun mal'afabl'a frunt'o ... Ne inter'romp'u mi'n ... Kiam mi fin'os, vi pov'os for'ir'i. Vi sci'as, ke mi'a patr'o est'as mort'int'a kaj mi hered'is li'a'n posed'aĵ'o'n. Ĉio nun est'as mi'a—kaj la vila'o kun la park'o, kaj la dom'o en la urb'o, kaj la fabrik'o. Ĉio est'as mi'a. Mi neniam dir'is al vi, ke mi hav'as frat'o'n pli grand'a'n ol mi. Li est'us hered'ont'o de mi'a patr'o, ĉar mi jam dum li'a viv'o for'el'spez'is mi'a'n part'o'n en mon'o. Sed okaz'is tiel, ke mi'a frat'o mort'is antaŭ ol mi'a patr'o ...

—Tia est'is la Di'a vol'o.

—La Di'a vol'o! Kaj kial vi ne demand'as pro kio li est'as mort'int'a?

—Pro kio?

—Vi demand'as! Ĉu vi ne pov'as diven'i? ... Aŭ vi ne kred'as? ... Mi li'n mort'ig'is! ... Mi venen'is li'n ... jen tie ĉi ... apud tiu ĉi kavern'o, sur tiu ĉi tabl'o. Jen ... tie ... sur vi'a seĝ'o sid'is li, kiam ni vesper'manĝ'is, li gaj'e parol'is kaj subit'e li dir'is, ke est'as al li dolor'e. Li ir'is kuŝ'iĝ'i—kaj kuŝ'iĝ'is por ne plu lev'iĝ'i. Ĉu vi kompren'is nun, kiel ĉio est'as mi'a? Neni'u mal'kovr'is tio'n ĉi—kaj hodiaŭ krom mi, sci'as nur vi. Mi fin'is. Mi sci'as, ke mort'ig'int'o ne est'as ind'a je vi'a am'o. Vi est'as liber'a kaj, eĉ se vi vol'as, vi pov'as komunik'i al la polic'o. Perd'int'e vi'n—la ceter'a est'as por mi sen'valor'a.

Li ek'silent'is kaj met'is la kap'o'n sur si'a'j'n man'o'j'n.

Ŝi kuraĝ'e al'paŝ'is al li.

—Vi dir'as al mi for'ir'i ... Vi for'pel'as mi'n ... sed mi ne for'ir'os. Vi est'as krim'ul'o ... mort'ig'int'o ... Ebl'e ... mi ne sci'as ... Kaj se vi est'as tia—por la societ'o ... por la leĝ'o ... por vi'a frat'o ... —ne por mi. Por mi tio ĉi est'as tim'ig'a fabel'o, kiu'n oni ne dev'as kred'i. Kaj la fantom'o de mort'int'o ne star'iĝ'os inter ni. Vi'n for'las'i nun, kiam vi vi'n de'turn'as de vi mem! Neniam! Neniam! ... Mi vi'n am'as post tiu 11 konfes'o ankoraŭ pli frenez'e,—ĉar nun vi est'as sen'fin'e mal'feliĉ'a. Kiel ja vi sufer'as! Mi vol'as, ke ni sufer'u kun'e. Vi konfid'is al mi vi'a'n sekret'o'n—mi far'iĝ'os vi'a kun'ul'in'o. Tiu ĉi sekret'o ni'n kun'lig'os por ĉiam, kaj la am'o sufok'os ĉio'n. Aleĉjo, rigard'u mi'n, por mi vi est'as pur'a, kiel antaŭ'e. Las'u la mort'int'o'j'n en pac'o. Ni star'ig'os al li monument'o'n ... serv'ig'os memor'preĝ'o'n ... kaj la fantom'o ĉes'os vi'n persekut'i ... Rigard'u mi'n ... dir'u al mi, per kiu man'o vi verŝ'is venen'o'n? ... Per la dekstr'a? ... Jes? ... Don'u al mi ĝi'n kis'i ... Por la tut'a mond'o, ĝi ebl'e est'as krim'ul'a—por mi, ĝi est'as man'o, kiu mi'n konduk'as al la feliĉ'o en la viv'o. Fin'e, se vi ne pov'as est'i trankvil'a tie ĉi—ni vend'u ĉio'n kaj for'vetur'u ekster'land'e'n. Sci'u nur tio'n—en tiu'j ĉi minut'o'j mi sent'as mi'n ankoraŭ pli vi'a. Kaj vi nom'e nun hav'as bezon'o'n de mi'a am'o. Kar'ul'o! ... —ŝi lev'is li'a'n kap'o'n kaj pasi'e glu'is si'a'j'n lip'o'j'n al la li'a'j.

—Kaj nun—plen'a forges'o de la okaz'int'aĵ'o ĉi tie. Kaj ni for'ir'u—ankaŭ al mi ted'as ĉi tiu'j lok'o'j.

Aleĉjo star'iĝ'is, ŝi li'n pren'is sub la brak'o kaj ili ek'ir'is la vila'o'n.

—Aŭskult'u, mi'a kar'a knab'in'o, ĉu efektiv'e vi est'as kapabl'a am'i mort'ig'int'o'n?

—Silent'u! eĉ ne unu vort'o'n pri tio. Ĉio est'as mort'int'a kun vi'a frat'o.

Post kelk'a temp'o li'a vizaĝ'o klar'iĝ'is, facil'a rid'et'o ek'lud'is sur li'a'j lip'o'j.

Lin'a konstern'it'a el'las'is li'a'n man'o'n. Subit'e fort'a rid'o surd'ig'is la park'o'n.

—Ha! ... Ha! ... Ha! ... Ha! ... Ha! ... Ha! ... Kio'n vi dir'os, kar'ul'in'o?

Ŝi ek'pens'is, ke li frenez'iĝ'is.

—Kio'n vi dir'os? ... ha? ... ĉu mal'bon'e mi fin'lud'is mi'a'n rol'o'n? ... Kaj vi kred'is? ...

12

Lin'a okul'fiks'e li'n rigard'is.

—Kio'n signif'as ĉi tio?

—Ĝi signif'as, ke mi lud'is komedi'o'n ... kaj mi est'as kontent'a, ĉar mi cert'iĝ'as, kiel fort'e vi am'as mi'n ...

—Komedi'o'n!! Kial? ...

—Jen tiel ... Fantazi'o ... Kapric'o ...

—Kaj vi hav'is neni'a'n frat'o'n?

—Kiel ne hav'is—mi hav'as. Tamen li viv'as en ekster'land'o. Sed mi mensog'is al vi pri ali'a afer'o. Mi mensog'is al vi, ke, ĉio ĉi tio est'as mi'a ... Ĝi aparten'as al mi'a frat'o. Vi pardon'os al mi tia'n sen'kulp'a'n mensog'o'n? ... Kiu pardon'is la mort'ig'int'o'n—pardon'os ankaŭ la mensog'int'o'n! ... Kaj vi ne ĉes'os mi'n am'i pro tio, ke la vila'o ne est'as ni'a? ... Ĉu ne, kar'ul'in'et'o? ...

En tiu temp'o de la kontraŭ'a flank'o ir'is al ili la administr'ant'o de la vila'o—li halt'is apud Aleĉjo kaj dir'is al li i'o'n en la orel'o'n.

—Linjo, grav'a, tre grav'a afer'o. Por unu minut'o. Ir'u en la vila'o'n—mi ja ... tuj ven'os.

Kaj li ek'ir'is post la administr'ant'o.

Post du'on'hor'o Aleĉjo est'is en la vila'o. Lin'a ne est'is tie. Li serĉ'is en ĉiu'j ĉambr'o'j—neni'e ŝi est'is. Li en'ir'is en la ĝarden'o'n, kruc'ir'is la ale'o'j'n—ŝi mal'est'as. En la park'o, en la arb'ar'kamp'et'o—ankaŭ. Li komenc'is vok'i—neni'a respond'o. Nur la eĥ'o malic'e ripet'ad'is ŝi'a'n nom'o'n. Li ating'is la mar'o'n. Neni'u. La ond'o'j sen'zorg'e kares'is la dezert'a'n bord'o'n. Terur'a pens'o tra'pas'is li'a'n cerb'o'n. "Ne! ne! Tio ĉi ne est'as ebl'a! ... Sed kie ŝi est'as?"

Puŝ'it'a de mal'bon'a antaŭ'sent'o—li rapid'e ek'paŝ'is al la vila'o, serĉ'is la serv'ist'in'o'j'n—trov'is neniu'n. Li ek'ir'is plu'e'n—voj'ir'e li renkont'is la ĝarden'ist'o'n.

—Aŭskult'u—li demand'is li'n per trem'ant'a voĉ'o,—ĉu vi ne est'as vid'int'a la fraŭl'in'o'n?

13

—La fraŭl'in'o'n? Ŝi pas'is de tie ĉi al la ŝose'o.

—Al la ŝose'o? Kaj ŝi ne re'ven'is?

—Ne.

—Kaj neni'o'n ŝi dir'is?

—Ŝi demand'is mi'n, kies est'as tiu ĉi vila'o.

—Ŝi demand'is vi'n, kies est'as tiu ĉi vila'o? Kio'n vi respond'is al ŝi?

—Ke ĝi nun aparten'as al sinjor'o vi'a frat'o.

La ĝarden'o, la ĝarden'ist'o, la vila'o, la park'o—ĉio mal'hel'iĝ'is antaŭ la okul'o'j de Aleĉjo.

Ne'vol'e li el'ir'is sur la ŝose'o'n.

Long'a, eben'a, mal'kovr'it'a voj'o.

Lin'a ne est'as,—anstataŭ ŝi mal'proksim'e vid'et'iĝ'is mal'grand'a nigr'a punkt'et'o.

Iom post iom ĝi ankaŭ perd'iĝ'is de la horizont'o.

"Fin'it'e!—mal'laŭt'e parol'et'is li—ankoraŭ unu viv'a mort'int'o!"

Kaj maŝin'simil'e li ek'ir'is re'turn'e'n.

Li preter'pas'is la vila'o'n, la ĝarden'o'n, en'ir'is en la arb'ar'kamp'et'o'n apud la kavern'o kaj sid'iĝ'is ĉe la tabl'o.

La mar'o indiferent'e lud'is antaŭ li, kvazaŭ ĝi li'n kon'is.

La rigard'o trankvil'e post'sekv'is la ond'o'j'n, kaj la pens'o'j for'kur'ad'is mal'proksim'e'n sur la ŝose'o'n, persekut'ant'e la mal'aper'int'a'n—kar'a'n est'aĵ'o'n.

Li kred'is, ke iu'n tag'o'n li re'trov'os ŝi'n ... Post temp'o—jes. Sed nun—li est'is tre'eg'e mal'san'a—Lin'a for'ŝir'is part'et'o'n de li'a anim'o. Ĉio pas'os iu'n tag'o'n—sed en tiu'j ĉi minut'o'j, li sci'is nur unu afer'o'n, ke, se li est'us ver'e mort'ig'int'a si'a'n frat'o'n—li ne sufer'us tiel mult'e, kiel nun.

14

En la tomb'ej'o.

—Nadja, ĉu vi memor'as vi'a'n promes'o'n?

—Mi memor'as, kaj vi ne dev'as tim'ig'i mi'n per ĝi. Vi sci'as bon'eg'e: mi mem ĝi'n propon'is.

—Mi sci'as. Kaj mi vol'as, ke vi tie ĝi'n plen'um'u.

—Bon'e. Kvankam, mi dir'u al vi la ver'o'n, vi'a insist'o est'as iom ofend'a por mi.

—Ne est'as ofend'o tio, kio mi'n trankvil'ig'os.

—Kaj ĉu vi trankvil'iĝ'os? Sed mi pov'as vi'n mensog'i ankaŭ tie!

—Ne'kred'ebl'e. Est'as minut'o'j, kiam la plej kuraĝ'a anim'o ek'terur'iĝ'as ... Per kiu rob'o vi vest'os vi'n?

—Sed ĉu hodiaŭ ni ir'os?

—Jes, kio est'as?

—Neni'o, nur la veter'o ŝajn'as al mi iom dub'ind'a.

—La veter'o est'as bel'a ... sed vi far'iĝ'as dub'ind'a.

—Mi!? Vi ne kon'as mi'n ...

—Tie mi ek'kon'os vi'n ... Ne vest'u vi'n per tiu ĉi rob'o; ĝi ne est'as konven'a por la tomb'ej'o.

—Kontraŭ'e, ĝi hav'as si'a'n senc'o'n.

—Ĝi est'as tre sen'kulp'a ...

—Kia mi est'as.

—Ni vid'os ...

Anstataŭ respond'o'n, ŝi ĵet'is al li du'on'mal'estim'a'n rigard'o'n.

Post ne long'e ili el'ir'is el la dom'o kaj lu'is fiakr'o'n.

Ili ating'is la tomb'ej'o'n kaj ir'is intern'e'n. Ili tra'pas'is la aristokrati'a'n kvartal'o'n de la mal'viv'ul'a urb'o. Ĉie luks'o. La dank'em'a'j 15 hered'int'o'j est'as etern'ig'int'a'j la mort'int'o'j'n per grandioz'a'j monument'o'j kaj per pez'a'j marmor'a'j tabul'o'j—por ke ili ne lev'iĝ'u de tie. Freŝ'a'j flor'o'j, ek'brul'ig'it'a'j sankt'lamp'et'o'j, ombr'o'riĉ'a'j arb'et'o'j, sub ili fer'a'j seĝ'o'j. Komfort'o, kiel en la viv'o. Pli'e—modest'a'j voj'et'o'j, mal'eben'a'j tomb'o'j, sen kruc'o'j, preskaŭ mal'aper'int'a'j.

Ili halt'is apud tomb'a ĉirkaŭ'bar'o. Lign'a kruc'o en ĝi, ordinar'a benk'o de lign'o'tabul'o'j. Grand'a'j liter'o'j, du'on'el'viŝ'it'a'j de la pluv'o, parol'is pri la mort'int'o. Apud la kruc'o jun'a arb'et'o kun branĉ'et'o'j sek'iĝ'int'a'j kun'e kun la larm'o'j de tiu'j, kiu'j ĝi'n plant'is.

Ili en'ir'is en la ĉirkaŭ'bar'o'n.

Nadja pi'e star'iĝ'is apud la kruc'o. Ŝi'a tut'a infan'ec'o tra'pas'is ŝi'a'n memor'o'n, kiel sonĝ'o, kiel io tra'leg'it'a, rakont'it'a de iu. Ŝi ne memor'is la trajt'o'j'n de la kar'a mort'int'o, nek unu el li'a'j kares'o'j. Kaj ŝi ek'sent'is si'n tiel mal'feliĉ'a, for'las'it'a, ĉirkaŭ'it'a de fremd'a'j hom'o'j! Eĉ tiu, kiu ŝi'n am'as kaj star'as apud ŝi, ne est'as al ŝi proksim'a en ĉi tiu'j minut'o'j. Kaj li ne mal'lev'is si'a'j'n okul'o'j'n de ŝi. Ŝi neniam aspekt'is al li tiel bel'a kaj la rob'o konven'is al ŝi'a humor'o kaj al la lok'o. Io pur'a, infan'a est'is en ŝi'a kviet'a, mal'gaj'a vizaĝ'et'o kaj en la mal'supr'e'n direkt'it'a rigard'o.

Ŝi genu'fleks'is. Sur ŝi'a'j palpebr'o'j vibr'is du lum'a'j gut'et'o'j kaj fal'is ter'e'n.

Sed ankaŭ en la silent'a tomb'ej'o li'a pens'o ne'vol'e transport'iĝ'is en la bru'a'n urb'o'n—kaj ŝi'a sen'kulp'a, sufer'ant'a vizaĝ'o vid'et'iĝ'is antaŭ li en ali'a aspekt'o, kun ali'a'j rigard'o'j.

Kaj ek'ŝajn'is al li, ke ŝi nun tra'stud'as nov'a'n rol'o'n, por deklin'i la terur'a'n ĵur'o'n. Li decid'is kontrol'i tiu'n anim'o'n, sen'zorg'a'n, kapric'a'n, ne'konstant'a'n en la viv'o. Kaj tiel koncentr'ig'it'a'n, mal'ĝoj'ant'a'n tie ĉi.

Li vol'is dis'ŝir'i ŝi'a'n mask'o'n.

Tie, en la urb'o, kie la aer'o est'as venen'ig'it'a de etern'a'j komedi'o'j, kie ĉio est'as fals'a kaj la hom'o afekt'as antaŭ la tut'a 16 mond'o, eĉ en sol'ec'o, en la plej sen'bru'a'j dorm'o'ĉambr'o'j, oni facil'e mensog'as. Sed tie ĉi, antaŭ la okul'o'j de la mort'o, antaŭ la Ne'kon'at'ec'o, antaŭ la Etern'ec'o, ĉu ne frost'iĝ'os la mensog'o sur la lang'o?

Genu'fleks'int'a, Nadja sen'mov'e star'is apud la tomb'o.

—Kar'ul'in'o!—sen'bru'e dir'is li.

—Kio'n, kar'ul'o?

—Vi sci'as—tra'murmur'is li surd'e kaj sent'is, ke li'a voĉ'o trem'as.

—Kiel kruel'a vi est'as!—ek'parol'is ŝi.—Ĉu vi ne trov'as, ke vi'a dezir'o est'as ofend'a ... ateist'a? ...

—Ne! Se vi vol'as, ke ni est'u feliĉ'a'j ... Mi vol'as sci'i ĉio'n ... Kio ajn ĝi est'as, sed ĉio'n. Mi ne pov'as viv'i kun sekret'o'j ... La plej terur'a sekret'o perd'as si'a'n terur'o'n, kiam ĝi ĉes'as est'i sekret'o. Mi ne tim'as la ver'o'n, mi tim'as la mensog'o'n.

Ne'vol'e ŝi turn'is si'a'n vizaĝ'o'n al li. Io mal'bon'sign'a bril'is en li'a'j okul'o'j. Nadja ek'trem'is.

—Kio'n vi vol'as de mi? ...

—La ver'o'n, neni'o'n ali'a'n.

—Vi parol'as per tia ton'o, kvazaŭ vi atend'us de mi terur'a'n konfes'o'n!

—Egal'e, sufiĉ'as se ĝi est'as ver'o. Memor'u, Nadja, ankoraŭ neni'u cert'ig'is ni'n pozitiv'e, ke ne okaz'as mirakl'o'j sur la ter'o. Kiu sci'as! Ebl'e, kiam vi el'parol'os la unu'a'n liter'o'n de la mensog'o, la fantom'o de vi'a patr'o aper'os antaŭ vi.

—Kar'ul'o! Ĉu vi efektiv'e ne kred'as al mi?

—Ne.

—Kaj, se mi ĵur'os, vi ek'kred'os, vi trankvil'iĝ'os? Kaj neniam plu vi suspekt'os mi'n?

—Jes, ĉio'n ... mi forges'os ... mi pardon'os ...

—Est'as neni'o por pardon'i ...

Moment'o'n ili ek'silent'is.

—Kaj se mi ne ĵur'os?

17

—Vi ĵur'os ...

—Aŭ se mi dir'os al vi i'o'n terur'a'n? Ĉu vi el'port'os ĝi'n?

—Ĉio'n mi el'port'os, sufiĉ'as, ke vi dir'u ĝi'n.

—Fin'e, prezent'u al vi, ke mi vi'n mensog'os ankaŭ tie ĉi.

—Mensog'u; sed tie ĉi nur ne forges'u, ke vi est'as vir'in'o kaj tim'as la mort'o'n kaj mort'int'o'j'n, Di'o'n kaj la diabl'o'n ...

—Kar'ul'o! Vi est'as infan'o. Milion'o'n da ĵur'o'j se mi far'os, eĉ tiam vi ne kred'os al mi. Kiu vir'o kred'as al la vir'in'o?

—Nadja! Vi ne vol'as ĵur'i?

—Mi ne dir'as tio'n.

—En tia okaz'o ripet'ad'u mi'a'j'n vort'o'j'n: «Mi ĵur'as! ...»—Li'a vizaĝ'o est'is sever'a, la voĉ'o ordon'ant'a.

Nadja nur pal'iĝ'is.

—Kial vi silent'as?

Ŝi'a'j lip'o'j ek'mov'iĝ'is, sed neni'o'n el'parol'is.

—Nadja! Se vi ne ĵur'os, mi for'ir'os ... por ĉiam ...

Dis'ŝir'it'a'j son'o'j ek'trem'is sur ŝi'a lang'o.

—Mi ne pov'as! Tio est'as kruel'a! ... Vi turment'as mi'n ... Al mi est'as mal'bon'e ... Ni for'ir'u de ĉi tie ...

Li proksim'iĝ'is al ŝi.

Ne vid'ant'e, ŝi sent'ad'is li'a'n rigard'o'n al si ... Ĝi ŝi'n brul'is kiel karb'o.

—Ĉu ni for'ir'u!? Vi vol'as for'ir'i! ... Kaj de'nov'e ... etern'e ... mi dev'os sci'i, ke vi port'as sekret'o'n en vi'a anim'o ... Neniam! ... sufiĉ'e! ... Vi dev'as dir'i al mi! ...

—Se vi est'as cert'a, ke mi hav'as i'a'n sekret'o'n, vi ĝi'n sci'as ... Dir'u ĝi'n ...

—Se mi ĝi'n dir'os, ne est'os pardon'o, ne est'os kompat'o ...

—Pardon'o! ... Kompat'o! ... —ripet'is ŝi mal'estim'e kaj star'iĝ'is antaŭ li. Fier'e lev'int'a la kap'o'n, ŝi li'n ek'rigard'is rekt'e en la okul'o'j'n. Kaj ŝi forges'is, ke ŝi est'as en la tomb'ej'o, ŝi forges'is ĉio'n. En tiu ĉi moment'o ŝi sent'is si'n nur vir'in'o, mal'fort'a, sen'help'a, sol'a, kaj neni'o'n ŝi vid'ad'is antaŭ si, krom mal'ĝentil'a 18 vir'a fort'o, pret'a ŝi'n kruc'um'i, ŝi'n pied'prem'i en la kot'o'n kaj post'e indiferent'e ĝis la tomb'o ŝi'n turment'i per si'a potenc'o ... aŭ per si'a grand'anim'ec'o.

Ŝi sci'is, ke tio ĉi est'as batal'o por viv'o kaj mort'o.

—Sekret'o'j! ... —malic'e ek'parol'is Nadja.—Neni'a'j'n sekret'o'j'n hav'as mi ... Ili ekzist'as nur en vi'a mal'san'a imag'o ... Pri kiu vi ne ĵaluz'is mi'n? En kio vi ne suspekt'is mi'n? Ĉu vi kred'is al mi almenaŭ unu minut'o'n? ... Mi ĉio'n pardon'ad'is al vi ... sed la glas'o super'plen'iĝ'is. Vi ĉi tie, apud la tomb'o de mi'a patr'o, ĵet'as en mi'a'j'n okul'o'j'n abomen'a'j'n kalumni'o'j'n ... Vi pet'is ĵur'o'j'n ... bon'e. Mi ĵur'as en la memor'o de tiu, kiu ebl'e mi'n aŭskult'as nun—kaj ŝi triumf'e montr'is per si'a fingr'o la ter'o'n,—ke mi est'is fidel'a al vi kiel hund'o ... jes ... ĝis hodiaŭ ... sed de nun ... sci'u, mi pli volont'e mi'n for'don'os al la unu'a preter'pas'ant'o, ol permes'i al vi tuŝ'i mi'n ... ĉu vi kompren'is? ... Ĉu vi est'as kontent'a nun? ...

Ŝi'a tut'a figur'o, voĉ'o, rigard'o est'is fier'a'j kaj majest'a'j.

Pal'a star'is li apud ŝi kaj mal'dolĉ'a, mal'san'ec'a rid'et'o, pli ver'e grimac'o, kurb'ig'is li'a'j'n trajt'o'j'n.

—Nadja! kar'a Nadja! ... Kio'n far'is vi? Vi mort'ig'is ĉio'n.

—Vi mem serĉ'is tio'n ...

—Kial vi ĵur'is, Nadja! Mi ne kred'is, ke vi ir'os ĝis tie ...

—Ĉar vi neniam kred'is al mi ...

—Ne! ... ĉar mi sci'as ĉio'n ... Li el'tir'is el si'a palt'o leter'o'n kaj ĝi'n etend'is al ŝi.

—Leg'u! ...

Kon'at'a, kar'a skrib'manier'o ek'kur'is antaŭ ŝi'a'j okul'o'j.

Sen'fin'a terur'o ŝi'n ek'reg'is.

Ŝi'a kap'o konfuz'iĝ'is kaj, por ne'fal'i, ŝi apog'is si'n kontraŭ la ĉirkaŭ'bar'o.

—Ĉio est'as fin'it'a, Nadja,—tra'murmur'is li mal'esper'e.

Kaj ili star'is unu apud la ali'a, kiel du obstin'a'j mal'amik'o'j, ne kuraĝ'ant'e si'n ek'rigard'i.

19

Vesper'iĝ'is. La mal'lum'o vek'is Nadja’n. Ŝi ĵet'is rigard'o'n ĉirkaŭ'e, kaj en la krepusk'o antaŭ ŝi vid'et'iĝ'is la kompat'ind'a, mal'alt'ig'it'a figur'o de tiu, kiu ŝi'n am'is.

Sur ŝi'a korp'o tra'ramp'is abomen'o, ŝi'a'j lip'o'j trem'is kaj, kvazaŭ vip'klak'o, en li'a'j'n orel'o'j'n ek'son'is: "Mal'nobl'ul'o" ...

—Nadja? ... ek'kri'is li.—Nadja! ... Pardon'u mi'n! ... Kaj ek'vol'is pren'i ŝi'a'n man'o'n.

—For de mi ... mal'pur'a best'o! ...

Sen'fort'e li fal'is sur la benk'o'n, kaj ŝi per rapid'a'j paŝ'o'j ĉirkaŭ'ir'is la tomb'o'n, por ne pas'i preter li, kaj el'ir'is el la ĉirkaŭ'bar'o.

De la mal'proksim'a'j mont'o'j aper'is la lun'o kaj lum'ig'is la mal'viv'ul'a'n urb'o'n, kie dorm'is tiom da ĝoj'o'j kaj sufer'o'j. Kaj li daŭr'e sid'is apud la tomb'o. Kaj en tiu ĉi etern'a trankvil'o, mez'e de ĥaos'o da pens'o'j, li kompren'is, ke li ŝi'n perd'is, kaj ne tiam, kiam ŝi perfid'is al li, sed nun, tie ĉi, li perd'is ŝi'n, por ĉiam.

Li'a anim'o ŝir'iĝ'is de pens'o'j. Li envi'is la mort'int'o'j'n. Li konsci'is, ke pli volont'e li pardon'us al ŝi la perfid'o'n, ol ŝi al li tiu'n ĉi scen'o'n.

Kaj kun larm'o'j, li konsci'is, ke ŝi est'as prav'a.

20

La est'int'ec'o.

—Kiu est'as tiu alt'kresk'a sinjor'in'o? demand'is Mirski si'a'n kamarad'o'n, montr'int'e kompani'o'n de vir'o'j kaj vir'in'o'j, ir'ant'a'j antaŭ ili en la vast'a ale'o de l’arb'o'kultur'ej'o.

—Vi demand'as per tia ton'o, kvazaŭ vi ne kon'as ŝi'n.

—Jes, ŝajn'as al mi, ke iam antaŭ'e mi ŝi'n vid'is ie ... sed dir'u al mi, kiu ŝi est'as?

—Por dir'i la ver'o'n, mi ne sci'as detal'e ŝi'a'n biografi'o'n. Mi sci'as nur kelk'a'j'n paĝ'o'j'n, sed ankaŭ ili ne est'as tre'eg'e interes'a'j ...

—Malgraŭ tio, dir'u ili'n al mi.

—Ĉiu'j nom'as ŝi'n "Ne'ven'a", ŝi'a'n famili'o'n mi ne kon'as, ŝi est'as eks'edz'in'o de kolonel'o. Kelk'a'j'n monat'o'j'n post la edz'iĝ'o ŝi for'kur'is de li. Post tio ŝi'n pren'is iu riĉ'ul'o, kiu asekur'is ŝi'n: li aĉet'is al ŝi dom'o'n, en'port'is mon'o'n je ŝi'a nom'o en la bank'o'n. Post'e ŝi for'las'is li'n kaj nun, kiel vi vid'as, ŝi est'as en tiu ĉi kompani'o. Vi kon'as tiu'j'n sinjor'o'j'n kaj fraŭl'in'o'j'n, vi kon'as ankaŭ mi'n. Vi do pov'as juĝ'i pri ŝi'a plu'a karier'o.

Post ne'long'e ili ating'is la kompani'o'n.

Iu sinjor'o rakont'is i'o'n, kaj Ne'ven'a laŭt'e rid'is.

Kiam oni prezent'is al ŝi Mirski’n—ŝi ne'vol'e mal'ferm'is si'a'j'n okul'o'j'n.

—Mirski! ... preskaŭ el'kri'is ŝi.

Li riverenc'is.

—Ah, vi kon'as vi'n, dir'is iu.

21

—Jes ... respond'is Mirski.

—Ni eĉ est'as iom eks'parenc'o'j, dir'is Ne'ven'a. Ni est'is ge'fianĉ'o'j, iam ... ĉu ne, Mirski?

Mirski el'murmur'is i'o'n.

—Aŭ, ebl'e, tio ĉi ofend'as vi'n, ŝi al'don'is serioz'e, pardon'u en tiu okaz'o, sed, tamen, tio est'as ver'o. Sinjor'o Mirski est'as mi'a eks'fianĉ'o ... mi'a unu'a am'o, kiel oni dir'as.

—Al vi est'as agrabl'e ŝerc'i pri la est'int'ec'o, sinjor'in'o.

—Mi ne hav'as est'int'ec'o'n, rid'et'is Ne'ven'a.

Ŝi ŝerc'is, sed ek'promen'ant'e plu'e'n, ŝi ne'vol'e ĉirkaŭ'rigard'is, serĉ'is per si'a'j okul'o'j Mirski’n kaj for'log'iĝ'is en la est'int'ec'o'n. Ŝi'a gaj'a humor'o mal'aper'is. Ŝi en'pens'iĝ'is, ek'interes'iĝ'is pri tiu ĉi hom'o, kiu'n ŝi am'is iam kaj kiu pov'us est'i ŝi'a edz'o ... kaj nun li est'as fremd'a, kvazaŭ ver'e, ili hodiaŭ inter'kon'at'iĝ'is.

Ŝi sent'is, ke al Mirski far'iĝ'is mal'agrabl'e, kiam ŝi tiel sen'ceremoni'e antaŭ hom'o'j re'memor'ig'is al li ili'a'n fianĉ'iĝ'o'n.

Kiam la kompani'o dis'iĝ'is en la arb'ar'et'o'n, Mirski al'proksim'iĝ'is al Ne'ven'a. Li vol'is parol'i kun ŝi.

—Sinjor'in'o, li dir'is, mi ne kred'is, ke mi vi'n renkont'os iam.

—Kial? ... kaj mi ja est'is cert'a, ke ni re'vid'os ni'n, ĉar la viv'o am'as re'memor'ig'i al ni la mal'saĝ'aĵ'o'j'n, kiu'j'n ni iam est'as far'int'a'j.

—Ĉu vi nom'as ni'a'j'n tiam'a'j'n inter'rilat'o'j'n mal'saĝ'aĵ'o'j?

—Tut'e ne! ... mi nom'as tiel mi'a'n edz'ec'o'n kun la kolonel'o ... kaj vi ĝi'n re'memor'ig'as al mi.

—Ĉu vi est'is mal'feliĉ'a kun li?

—Mal'feliĉ'a! ... ĝi est'as neni'o ... sed, mi pet'as, ne parol'u al mi pri li.

Mirski paŝ'is apud ŝi kaj ne'vol'e observ'ad'is ŝi'a'n statur'o'n.

Kaj li ne kred'is, ke vir'in'o pov'as est'i tiel bel'a.

Ŝi kapt'is li'a'j'n rigard'o'j'n.

—Vi esplor'as mi'n, el'dir'is ŝi rid'et'ant'e.

22

—Mi neniam supoz'is, ke el tiu mal'fort'a knab'in'et'o, kiu'n mi tiam'e kon'is, el'kresk'os tia impon'ant'a vir'in'o.

—Sinjor'o Mirski! ... kompliment'o'j'n! ... Vi komenc'as la lud'o'n.

—Ne, vi lud'as en modest'ec'o, dum en vi'a anim'o vi perfekt'e konsci'as, ke vi est'as bel'a, diabl'e bel'a.

—Prezent'u al vi, ke ankaŭ tio ĉi de'long'e ted'is mi'n ...

—Mi kred'is ... Ankaŭ Rothŝildon cert'e ted'is li'a'j milion'o'j.

—Mi ne sci'as ... pov'as est'i ... sed mi iu'foj'e mal'ben'as mi'a'n bel'ec'o'n.

—Sed tio ĉi est'as riĉ'aĵ'o en ni'a temp'o.

—Jes, sed ĉe ali'a'j kondiĉ'o'j ... ŝi dir'is melankoli'e kaj, ŝajn'e, for'log'iĝ'is mal'proksim'e'n, kvazaŭ Mirski re'memor'ig'is al ŝi i'o'n ali'a'n ... mal'nov'a'n ... ebl'a'n, kio'n ŝi ne est'as prov'int'a.

—Ni sid'iĝ'u iom'et'e, ŝi dir'is, mi lac'iĝ'is.

Ili sid'iĝ'is kaj kelk'a'j'n minut'o'j'n silent'is.

Iom post'e ŝi turn'iĝ'is al Mirski, kaj ek'rigard'is la vizaĝ'o'n de la hom'o, kiu est'is ŝi'a iam'a fianĉ'o. Ĝi ŝajn'is al ŝi iel pli nobl'a ol ĉiu'j ali'a'j, kiu'j est'is hodiaŭ kun ŝi. Li hav'is neni'o'n komun'a'n kun tiu'j hom'o'j, vet'batal'int'a'j, kiu el ili pli facil'e kaj pli mal'kar'e ŝi'n aĉet'os ... sufiĉ'as, ke ŝi deklar'u si'n je aŭkci'o.

—Kio'n vi pens'as? ... ŝi demand'is li'n delikat'e.

—Neni'o'n ...

—Tio ĉi ne est'as respond'o.

—Kaj ĉu vi dezir'us sci'i, pri kio mi pens'as?

—Kompren'ebl'e ... mi tiel mult'e interes'iĝ'as sci'i, kio'n vi pens'as pri mi ... ĉar, konfes'u, vi nun pens'as pri mi kaj, pens'as mal'bon'o'n ...

—Jes, vi diven'is. Mi pens'is, sed ne sol'e pri vi. Mi pens'is pri ni ... mi pens'is kiel facil'e dis'bat'iĝ'as la hom'a feliĉ'o ... kaj, ke apenaŭ est'as io pli mal'konsekvenc'a en tiu ĉi mond'o ol la hom'a karakter'o. Se vi nur sci'us tiam'e, kiel fort'e mi vi'n am'is! ...

23

—Ĉu, ver'e, tiel fort'e? demand'is ŝi kun mir'o.

—Kiel vi vid'as, kvin jar'o'j jam for'pas'is de tiam, kaj mi ankoraŭ ne edz'iĝ'is.

—Tio ĉi ne est'as argument'o.

—Por vi ne ... ĉu vi sci'as, ke re'memor'int'e, kial ruin'iĝ'as ĉio—ankoraŭ mi ne pov'as pardon'i tio'n al mi mem, kaj al vi. Kia'n terur'a'n leter'o'n vi skrib'is al mi tiam! ... Kaj precip'e mi mal'ĝoj'as pri tio, ke mi est'is prav'a, kaj vi jun'a, ne'spert'a knab'in'o, tiam'e, dorlot'it'a infan'o de la eduk'ad'o, est'is kulp'a. Vi am'is, sed vi kompren'is nek la mond'o'n, nek la am'o'n, nek la pasi'o'j'n,—neni'o'n. Kaj pro unu mal'saĝ'aĵ'o, infan'a mal'saĝ'aĵ'o, vi dis'bat'is mi'a'j'n plej bel'a'j'n jar'o'j'n, kaj vi'n mem vi far'is mal'feliĉ'a.

—Kaj ĉu vi memor'as la kaŭz'o'j'n de ni'a eks'fianĉ'iĝ'o?

Mirski mal'konfid'e ŝi'n ek'rigard'is.

—Ĉu vi ja forges'is ili'n?

—Ver'dir'e, mi re'memor'as i'o'n, sed mi ne pov'as klar'e prezent'i al mi tio'n. Ebl'e, tio ĉi nun perd'is por mi ĉi'a'n senc'o'n, kaj mi ne pov'as ĝi'n re'vok'i. Plej bon'e, rakont'u ĝi'n al mi ... mi vi'n pet'as ... ĝi interes'as mi'n.

—Vi est'as prav'a: La viv'o el'viŝ'is en vi tiu'j'n subtil'a'j'n kompren'o'j'n. La mal'grand'a'j'n mal'saĝ'aĵ'o'j'n la spert'o ne konserv'as, kaj tiam'e ... tiam vi est'is vant'eg'o, uragan'o, element'o, kiu neni'ig'is ankaŭ mi'n, mi'a'j'n pet'o'j'n kaj mi'a'n am'o'n ... Vi rid'os nun pri tio, kio ni'n dis'ig'is tiam'e. Kaj ĝi est'is ... kiel hodiaŭ ... mi memor'as tiu'n vesper'o'n. Ni unu'a'foj'e rest'is long'a'n temp'o'n sol'a'j en vi'a salon'o. Ni sid'is unu apud la ali'a, sur la kanap'o. Kiel neniam ali'foj'e, vi est'is bel'a,—mi en'am'iĝ'int'a. Delikat'e, konfid'em'e vi klin'is la kap'et'o'n sur mi'a'n ŝultr'o'n, kaj iu'temp'e ni'a'j lip'o'j kun'iĝ'is en long'a, sen'fin'a kis'o. Sed jen ... mi mem ne sci'as kiel kaj kial, mi'a man'o ne'vol'e kun'tuŝ'iĝ'is kun vi'a'j genu'o'j kaj ne'konsci'e, kaj nerv'e glit'is mal'supr'e'n, kaj jen mi ek'sent'is sub mi'a'j fingr'o'j vi'a'j'n ŝtrump'o'j'n. Mi sven'is ... 24 Di'o mi'a! ... ekzist'is io en tiu ĉi mond'o, kio'n oni ne dev'as atent'i ... minut'o'j, kiu'j'n oni dev'as tra'viv'i, ne halt'ig'ant'e si'a'n cerb'o'n super ili. La pasi'o est'as sen'kulp'a nur tiam, kiam ili ambaŭ est'as egal'e ebri'ig'it'a'j de ĝi. La pasi'o est'as feliĉ'eg'o, est'ant'e blind'a. Mal'ferm'int'e si'a'j'n okul'o'j'n kaj ek'vid'int'e,—ĝi far'iĝ'as ĉu mal'ĉast'ec'o, ĉu per'fort'o. Ĉu vi sci'as, kio okaz'is en tiu ĉi moment'o? ... Kvazaŭ iu vang'o'frap'is vi'n aŭ nom'is vi'n publik'a vir'in'o,—vi furioz'e salt'is de l’kanap'o, ruĝ'iĝ'int'a pro hont'o ... pal'iĝ'int'a pro indign'o. Mi genu'fleks'is, mi pet'is vi'n, mi plor'is ... mi ĵur'is antaŭ vi, ke tio ĉi est'as pli fort'a ol ni, ke ne per ofend'o'j, sed per kis'o'j kaj kares'o'j oni pov'as sufok'i la pasi'o'n. Mi konvink'ad'is vi'n, ke ne pov'as est'i mal'pur'a aŭ krim'a tio, kio ni'n kun'lig'os post'e por ĉiam ... kaj vi rigard'is mi'n tiel, kvazaŭ vi vol'is en'kraĉ'i en mi'a'n vizaĝ'o'n.

Pro rapid'a parol'manier'o kaj ekscit'iĝ'o Mirski halt'is moment'o'n.

—Mi vi'n pet'as, daŭr'ig'u ... al mi est'as tiel agrabl'e vi'n aŭskult'i. Vi re'memor'ig'as al mi tiu'j'n tag'o'j'n, tiu'j'n minut'o'j'n en kiu'j mi est'is pur'a, sen'kulp'a ... Nur dir'u, mi vi'n pet'as, kial mi ne kred'as plu al mi mem, ĉu mi est'is tiam sincer'a? ĉu mi ne afekt'is? ...

—Se vi afekt'us, mi ne sufer'us tiel long'e post tio ... mi ek'kon'us la afekt'o'n. Tiam vi ne pov'is tiel ard'e, tiel sincer'e lud'i komedi'o'j'n. Tre jun'a vi est'is ankoraŭ. Kaj kia'n interes'o'n vi hav'is, por afekt'i! ... ne ... Vi for'las'is la salon'o'n kiel iu sen'indulg'em'a juĝ'ist'o, kaj mi'a krim'o en vi'a'j okul'o'j merit'is nek favor'o'n, nek indulg'o'n. Post tio fin'iĝ'is ĉio. Jen la hom'a ĉast'ec'o ... Infan'a kaj mal'saĝ'a ĉast'ec'o! ...

—Kaj ĉu vi memor'as la leter'o'n? ...

—Ĝi'a'n en'hav'o'n ... jes. En kio nur vi ne kulp'ig'is mi'n: ke mi, kiu ĉiam murmur'et'is al vi pri ideal'a am'o ... pri parenc'ec'o de l’anim'o'j ... —est'is ordinar'a hom'o, serĉ'ant'a nur volupt'a'n am'o'n ... ke vi dis'rev'iĝ'is en ĉio ... ke ne est'is am'o 25 en tiu ĉi mond'o ... ke ĉiu'j vir'o'j est'as la sam'a'j ... ke vi hont'is am'int'e mi'n ... ke, se tio ĉi est'as am'o ... tiam pli bon'e est'as edz'in'iĝ'i je la kolonel'o. Li almenaŭ ne hipokrit'as kaj ne rakont'as pri ideal'o'j, sed serĉ'as en la vir'in'o nur vir'in'o'n ...

—Kaj mi edz'in'iĝ'is je li kaj venĝ'is al vi ... dir'is Ne'ven'a kun mal'dolĉ'a rid'et'o.

—Ĉu vi sci'as, sinjor'in'o, daŭr'ig'is Mirski, mi don'us nun dek jar'o'j'n de mi'a viv'o, se pov'us re'ven'i ĉio ĉi tio de'nov'e ... nur sen tiu vesper'o, ĉar tiam mi sent'is la poezi'o'n de l’viv'o. De'post tiam sekv'is, mi ne ne'as, ankaŭ gaj'a'j minut'o'j kaj ĝu'o'j, sed la poezi'o ne ripet'iĝ'is. Oni pov'as am'i du'dek'foj'e, am'i dolĉ'e ... pasi'e, sed ne est'as plu tiu arom'o, tiu printemp'o de l’sent'o'j. Sol'e dum la unu'a am'o oni am'as nur per la kor'o,—ne en'miks'ant'e la saĝ'o'n. Plu'e'n la kalkul'o'j venk'as la plej fort'a'n am'o'n kaj oni rezon'as eĉ en la brak'o'j de l’am'at'a est'aĵ'o.

Ne'ven'a aŭskult'is, kaj io facil'a, mal'nov'a, kon'at'a tra'kur'et'is ŝi'a'n anim'o'n, kvazaŭ ŝi sent'is tiu'n ĉi vesper'o'n, ke ŝi hav'as anim'o'n ...

Ĝis nun kvazaŭ ŝi ne bezon'is ĝi'n ... ŝi for'log'iĝ'is en la est'int'ec'o'n.

Pas'is tra ŝi'a memor'o ĉio, kio'n ŝi est'as iam tra'viv'int'a kun Mirski, kaj ven'int'e ĝis la scen'o en la salon'o ... ĝis la leter'o,—ŝi ne vol'is kred'i, ke tio ĉi okaz'is ... ke ŝi ... nom'e ŝi ... est'is kapabl'a pri tio.

Kaj maŝin'simil'e, kvazaŭ apud ŝi sid'is Mirski—ŝi'a fianĉ'o—ŝi met'is si'a'n man'o'n sur la li'a'n.

—Sed ĉu la feliĉ'o ja ne ripet'iĝ'as? ... ŝi tra'murmur'et'is, kvazaŭ al si mem. Ĝi est'is terur'a tiam ... Kial vi silent'as? ... Ĉu ne ripet'iĝ'as? ...

—Ne ... tia feliĉ'o ne ripet'iĝ'as. Ankaŭ ĝi kiel hom'o unu'foj'e nask'iĝ'as kaj mort'as por ĉiam. Ne ripet'iĝ'as ... demand'ant'e pri la feliĉ'o, oni ne sent'as ĝi'n. Nun ni pov'as est'i nur spert'a'j aktor'o'j, sci'ant'a'j bon'e si'a'j'n rol'o'j'n, kaj ne ag'ant'a'j person'o'j 26 de l’primitiv'a kaj am'a dram'o ... Dafn'is kaj Ĥloe el'kresk'is kaj tiam, ĝis la last'a scen'o, ni est'is kiel ili.

—Sufiĉ'e ... sufiĉ'e ... ne parol'u al mi pri la tiam'o—ne re'memor'ig'u al mi la perd'it'a'n paradiz'o'n ...

Ŝi ek'silent'is kaj desegn'is i'o'n sur la sabl'o per la pint'o de si'a ombrel'o.

Li ne inter'romp'is ŝi'a'n silent'o'n.

—Ne ... sinjor'o Mirski, subit'e ek'parol'is ŝi, vi ne est'as prav'a. Se est'us ver'o, ke oni nur unu'foj'e pov'as est'i feliĉ'a, tiam oni ĉiu'tag'e si'n paf'us ... ne ekzist'us hom'o pli aĝ'a ol de du'dek-du'dek kvin jar'o'j ... Vi, simpl'e, mi'n ne am'as nun, neni'o plu ...

—Kaj ĉu vi do am'as mi'n? ...

—Ĝi est'as mi'a afer'o. Mi pruv'os al vi, ke tio'n, kio'n iam rifuz'is al vi unu mal'saĝ'a infan'o—hodiaŭ cent'obl'e re'don'os la vir'in'o.

—Ne parol'u al mi pri am'o ... mi vi'n pet'as ... tio ĉi ne est'as am'o ... eĉ ne pasi'o, sed simpl'a kapric'o.

—Ni inter'ŝanĝ'is ni'a'j'n rol'o'j'n. Tiam mi farad'is mal'saĝ'aĵ'o'j'n—nun ven'is vi'a vic'o. Tiam mi ofend'is vi'n ... nun vi ofend'is mi'n ... Ni est'as kvit'a'j! ... Ni komenc'u ĉio'n de'nov'e. Mi mal'permes'as al vi hodiaŭ dis'iĝ'i de mi, dir'is ŝi per tiu cert'a, potenc'a ton'o, per kiu ŝi est'is kutim'int'a kondut'i al si'a'j ador'ant'o'j. Li star'iĝ'is kaj riverenc'is. Kaj al Ne'ven'a montr'iĝ'is, ke en tiu ĉi respekt'o'plen'a riverenc'o est'as ironi'o. Ŝi ... por kiu la plej riĉ'a'j jun'ul'o'j est'us mal'ferm'int'a'j si'a'j'n plen'a'j'n mon'uj'o'j'n—por li, hav'is neni'a'n valor'o'n. En ŝi li vid'ad'is nur memor'aĵ'o'n de la iam'a Ne'ven'a—du'on'hel'a'n kiel rev'o ... La nun'a'n, li trankvil'e dispon'ig'is al la ali'a'j, sen envi'o kaj ĵaluz'o.

Ŝi'a kor'o dolor'e kun'tir'iĝ'is. Ŝi kvazaŭ unu'a'foj'e sent'is si'a'n fal'o'n.

Ŝi kompren'is tiu'n moment'o'n en la turn'iĝ'o de l’mond'a bru'o—la moment'o'n kiam oni klar'e kompren'ig'as ŝi'n, ke ŝi hav'as neni'o'n komun'a'n kun tiu'j vir'in'o'j, kiu'j'n oni pov'as am'i ...

27

Kaj en ĉi tiu'j minut'o'j ŝi kred'is ... sci'is, ke, se li pren'os ŝi'n—li pren'os ŝi'n kiel ordinar'a'n publik'a'n vir'in'o'n, kun kiu oni pov'as pas'ig'i plej pasi'e tut'a'n nokt'o'n, kaj ĉe sun'lev'iĝ'o ruĝ'iĝ'i pro ŝi.

Baldaŭ ili aŭd'is la voĉ'o'j'n de l’kompani'o ven'ant'a al ili.

—Ĉu vi sci'as, Mirski, dir'is ŝi iel nerv'e ... mi bedaŭr'as nun, ke mi renkont'is vi'n. Vi memor'ig'is al mi la ne're'ven'ig'ebl'a'n est'int'ec'o'n kaj mort'ig'is en mi la sen'zorg'ec'o'n, ver'e, ebl'e krim'a'n, tamen sen kiu mi apenaŭ pov'us viv'i plu'e'n.

Kiam la kompani'o kolekt'iĝ'is—oni decid'is ir'i en Knjaĵevo’n[1] kaj aranĝ'i mal'grand'a'n fest'et'o'n en iu bier'ej'o.

Mirski man'etend'is por lev'i la ĉap'o'n kaj adiaŭ'i de la kompani'o—Ne'ven'a fiks'is si'a'n rigard'o'n sur li'n. Ŝi invit'ad'is li'n, ordon'is, ke li rest'u. Mirski trankvil'e renkont'is ŝi'a'n rigard'o'n.

Ŝi vid'is si'n sen'fort'a antaŭ li.

—Sinjor'o'j! dir'is ŝi ekscit'it'e—se sinjor'o Mirski ne ir'os kun ni, ankaŭ mi rest'os ĉi tie.

Ĉiu'j ĉirkaŭ'is Mirski’n kaj komenc'is li'n konvink'i, ke li dev'as konsent'i.

Por ĉes'ig'i tiu'n ĉi komedi'o'n—li ced'is.

Post unu hor'o la kompani'o sid'is en apart'a ĉambr'et'o de bier'ej'o en Knjaĵevo.

Oni al'port'is bier'o'n, mend'is manĝ'aĵ'o'j'n.

Jam en'ir'int'e en la bier'ej'o'n—Mirski ek'sent'is ke li far'is mal'saĝ'aĵ'o'n, kaj ten'is si'n iom flank'e de Ne'ven'a—sed ŝi, rimark'int'e li'a'n humor'o'n, sid'ig'is li'n apud si.

—Ni, ŝajn'as, komenc'os ĵaluz'i, dir'is iu el la kompani'o.

—Kial do?! ... rid'et'is ali'a. Tie ĉi inter ni Mirski aper'as kiel spec'o de eks'edz'o—kaj pri vir'o'j ne est'as akcept'it'e ĵaluz'i ...

28

—Sinjor'o Mirski, se ili'a'j mal'saĝ'aĵ'o'j est'as al vi mal'agrabl'a'j—mi silent'ig'os ili'n.

—Las'u ... dir'is li mal'laŭt'e, mi eĉ ne aŭskult'as ili'n, kaj mi dir'u al vi ... ĝi ĉes'is dolor'i ...

—Tre baldaŭ ... vid'ebl'e ĝi eĉ ne dolor'is.

—Ebl'e ...

—Kruel'a! ... pli kruel'a ol mi tiam'e, almenaŭ ne dir'u ĝi'n.

—Mi silent'os.

—Ne, vi parol'os ... nur ne tio'n ... ne tiel ... pri io ali'a kaj gaj'a.

—Ne atent'u pri mi: mi hodiaŭ est'as ne respond'em'a.

—Kaj ili envi'as al vi kaj rajt'as envi'i al vi.

—Kial? ... mi nun sent'as nur unu sol'a'n dezir'o'n—ke mi for'ir'u de ĉi tie—al mi ted'as tiu ĉi kompani'o.

—Vi ne for'ir'os ... ĉu vi aŭd'as? Se vi for'ir'os, ankaŭ mi ek'ir'os kun vi.

La kompani'o, rimark'int'e la mal'laŭt'a'n inter'parol'o'n de Ne'ven'a kun Mirski, far'is tia'n bru'o'n, ke Ne'ven'a est'is dev'ig'it'a for'las'i Mirski’n por moment'o kaj si'n okup'i pri ili, kaj Mirski, profit'int'e de tio, trankvil'e observ'ad'is si'a'j'n kon'at'o'j'n.

Li kon'is ili'n tre bon'e ĝis la last'a kaj, kun'e kun ili, kiel ankaŭ nun, li am'ind'um'is iam la fremd'a'j'n vir'in'o'j'n, perd'is tut'a'j'n vesper'o'j'n kaj nokt'o'j'n kun sol'a cel'o—venk'i ... sukces'i, kaj tiam ŝajn'is al li tre natur'e antaŭ la okul'o'j de l’edz'o, la patr'o aŭ la frat'o ŝtel'ir'i al la mal'fort'a'j kord'et'o'j de iu bel'et'a sinjor'in'o, rev'ant'a ekster la edz'ec'o al'plen'ig'i la mal'plen'aĵ'o'j'n de l’viv'o.

Li konkur'is al ili: en iu'j lok'o'j li gajn'is ... en ali'a'j perd'is aŭ atend'is la vic'o'n. Kaj neniam ven'is en li'a'n kap'o'n pri'pens'i, ke li aŭ ili far'as i'o'n ne'bel'a'n. Sed tiu'n ĉi vesper'o'n, ĉiu'j li'a'j kamarad'o'j vid'et'iĝ'is antaŭ li en si'a est'ant'a grand'ec'o ... kvazaŭ ili for'met'is si'a'j'n mask'o'j'n. La best'o—la ne'sat'ig'ebl'a best'o, kiu re'kon'as nek virg'ec'o'n, nek hont'o'n, nek dec'regul'o'j'n, est'is klar'e leg'ebl'a en ili'a'j okul'o'j ... ke li naŭz'is de ili.

29

Ĉiu el tiu'j ĉi sinjor'o'j esper'is jam tiu'n ĉi nokt'o'n ŝi'n konduk'i en si'a'n hejm'o'n ... kaj ŝi sci'as tio'n, kaj tut'e trankvil'e sid'as, sent'ant'e, ke antaŭ ŝi'a vizaĝ'o ili kalkul'as nur unu afer'o'n: "Kiom do ŝi kost'os?"

Kaj tio ĉi est'as Ne'ven'a, la sam'a Ne'ven'a, kiu'n li am'is tiam kaj kies figur'o ankoraŭ est'as konserv'it'a en li'a memor'o.

Ne'sci'ant'e kial—li sent'is en tiu'j ĉi minut'o'j, ke ili ofend'as ankaŭ li'n per tio.

Kaj rimark'int'e de ili'a flank'o iu'n pli cinik'a'n ŝerc'o'n, pli mal'modest'a'n al'parol'o'n al Ne'ven'a—li ek'vol'is kapt'i la seĝ'o'n kaj ili'n for'pel'i, ĉiu'j'n ĝis la last'a de ĉi tie kun'e kun ŝi.

Li'a cerb'o komenc'is pli fort'e labor'i ... sed iu'temp'e, atent'int'e, ke li trink'is kvin'a'n aŭ ses'a'n bier'o'n, li dir'is al si mem: "Kial mi tiel ekscit'iĝ'as? Tio ĉi est'as cert'e de la bier'o ... ĉu tuŝ'as mi'a'n afer'o'n ĉio ĉi tio? ... Kia mi est'as por ŝi? ... En kio ili est'as kulp'a'j al mi? ... Ĉu ankaŭ mi sur ili'a lok'o ne far'us la sam'o'n? ... Komedi'o'j! ... sentimental'ec'o'j! ... De kelk'a'j bier'o'j mi ekscit'iĝ'is."

Kaj sam'temp'e li sent'is, ke io dolor'as ... kun'tir'as li'a'n kor'o'n, kaj iu intern'a voĉ'o murmur'et'as al li, ke ĉio ĉi tio ne dev'is est'i tiel ... ke tio ĉi est'as terur'a ... ke, se la viv'o est'as loteri'o, hazard'o ... kapric'o de io ne'vid'ebl'a, ne'respond'ebl'a, ĝi ne hav'as senc'o'n. Ke est'as monstr'e ... krim'e dis'bat'iĝ'i tiel la hom'o kiel iu mal'kar'a lud'il'o en minut'o de ebri'ec'o. Ke ĉiu'j ĉi tiu'j aĉ'ul'o'j dev'us genu'fleks'i antaŭ ŝi, se ne pro ali'a afer'o, pro ŝi'a bel'ec'o, sed genu'fleks'i preĝ'ant'e, kaj ne etend'i si'a'j'n mal'pur'a'j'n man'o'j'n, plen'a'j'n je bank'bilet'o'j.

Kaj ne'vol'e mez'e de la fum'o de cigared'o'j, la odor'o de l’bier'o, ŝerc'a'j inter'parol'o'j—li vid'is antaŭ si dek'sep'jar'a'n knab'in'o'n—preskaŭ infan'o'n.

Kiam la viv'o sukces'is mal'bon'ig'i tiu'n kre'it'aĵ'o'n?

Kiel ĝoj'plen'a'j ja rapid'is ĉiu'j ĉirkaŭ'ant'o'j detru'i ŝi'a'n virg'a'n mond'o'n, kaj la mal'kler'ec'o'n de l’am'o anstataŭ'ig'i per la subtil'a'j 30 kon'o'j de l’mal'ĉast'ec'o—de tiu mal'ĉast'ec'o, kiu'n ni sam'temp'e serĉ'as kaj mal'estim'as.

Kaj en ĉi tiu minut'o li tiel kompat'is Ne'ven'a’n, ke li prefer'is ŝi'n for'port'i de ĉi tie, dir'i al ŝi, ke li de'nov'e ŝi'n am'as, nur, ke ŝi de'nov'e far'iĝ'u la iam'a Ne'ven'a, tiu Ne'ven'a, kiu est'is kapabl'a li'n vang'o'frap'i pro unu sen'kulp'a man'etend'o.

Sed rigard'ant'e ŝi'n nun, aŭskult'ant'e ŝi'a'n voĉ'o'n, vid'ant'e ŝi'a'j'n gest'o'j'n—li cert'iĝ'is, ke tiu Ne'ven'a est'is mort'int'a por ĉiam kiel por li tiel por si.

De la ĉast'a infan'o ne rest'is eĉ ombr'o.

Eĉ ŝajn'is al li nun, ke ŝi pli'saĝ'iĝ'is ... Ŝi'a inter'parol'o far'iĝ'is kuraĝ'a—la respond'o'j traf'a'j, sprit'a'j. Ŝi lern'is mok'i, pov'o'sci'is tuj ek'rigard'i en la fremd'a'n anim'o'n, diven'ad'is la sekret'a'j'n pens'o'j'n de si'a'j ador'ant'o'j ... kaj majstr'e ili'n met'ad'is en ili'a'j'n lok'o'j'n, kiam ili tro'uz'is aŭ ne plaĉ'is al ŝi.

Sed en tiu ĉi saĝ'o Mirski trov'is neni'o'n konsol'a'n.

Ŝajn'as, ke tio ĉi est'is saĝ'o de iu komerc'ist'o, dezir'ant'a pli kar'e vend'i si'a'n komerc'aĵ'o'n en la bazar'o.

Post ne'long'e Mirski atent'e halt'ig'is si'a'j'n okul'o'j'n sur ŝi. Ŝi'a vizaĝ'o est'is ekscit'it'a ... ŝi'a'j okul'o'j brul'is, kaj Mirski ne'vol'e konfes'is, ke neniam dum si'a viv'o li vid'is tia'n bel'ul'in'o'n.

"Di'o mi'a, li tra'murmur'et'is—kial ŝi ne est'as tiel pur'a, kiel ŝi est'as bel'a?" ...

Ŝi'a man'et'o ten'is la mal'dik'a'n glas'o'n da bier'o, kaj ŝi, turn'int'e si'n al Mirski, dir'is al li:

—Ĉu vi sci'as? mi decid'iĝ'is ĉi tiu'n vesper'o'n mi'n ebri'ig'i ... sed, vi sci'as, tiel bon'e ebri'iĝ'i, kiel iu vir'o, vol'ant'a sufok'i en si'a anim'o iu'n mal'nobl'aĵ'o'n ...

—Kial do tia'j fantazi'aĵ'o'j?

—Tio ĉi ne est'as fantazi'aĵ'o'j ... Mi prefer'as forges'i hodiaŭ ĉio'n ... forges'i, ke mi nask'iĝ'is en tiu ĉi mond'o ... forges'i, ke mi iam sid'is kun vi ĉe ni en la salon'o ... ke mi skrib'is 31 al vi leter'o'j'n ... ke mi vi'n renkont'is de'nov'e ... ĉio'n ... ĉio'n forges'i, eĉ mi'n, eĉ vi'n.

—Tiam plej bon'e est'as, ke mi for'ir'u de ĉi tie? ...

—Ho! ne ... Nenia'manier'e ... tio ne help'os al mi. Kontraŭ'e, mi tiam ebri'iĝ'os ankoraŭ pli mult'e. Mi plor'os tiam ... bat'os ... mord'os ... he, al ĉiu'j ĉi tiu'j mi el'grat'os la okul'o'j'n. Vi ne for'ir'os, ĉu vi aŭd'as? Sid'iĝ'u pli proksim'e de mi ... ankoraŭ. Ĉu vi aŭd'as, Mirski! Se vi for'ir'os, mi ĵet'os mi'n sub la tram'vetur'il'o'n ... Kial vi rigard'as mi'n tiel? Mi est'as kapabl'a pri tio ... mi vol'as, ke vi rakont'u al mi de'nov'e pri tiu vesper'o en la salon'o ... de la komenc'o mem, kaj morgaŭ ... morgaŭ vi al'port'os al mi tiu'n leter'o'n: mi vol'as vid'i, ĉu mi ĝi'n skrib'is. Se vi ne al'port'os ĝi'n, mi mem ven'os al vi ... ĉu vi aŭd'as? ... mi ven'os al vi! Aŭ vi ne vol'as? Ĉu vi ne akcept'os mi'n? ...

Mirski ŝi'n rigard'is, sent'ant'e, ke la bier'o komenc'is efik'i en ŝi.

Est'is minut'o'j, dum kiu'j ŝi klin'iĝ'is al li—kvazaŭ ŝi vol'is ĉirkaŭ'pren'i li'n.

Tiu'temp'e la sinjor'o, sid'ant'a ĉe la ali'a flank'o, tuŝ'et'is la nud'a'n part'o'n de ŝi'a man'o por dir'i al ŝi i'o'n.

Ŝi sent'is la ek'tuŝ'o'n de fremd'a man'o.

—For la man'o'j'n! ... ŝi el'kri'is, turn'int'e si'n al li. Kiel vi kuraĝ'as tuŝ'i mi'n. Kiu don'is al vi tiu'n rajt'o'n? ... Ha? ...

Ŝi ek'silent'is, kvazaŭ ŝi est'is sufok'iĝ'int'a.

Ŝi'a kap'o ek'turn'iĝ'is.

Ŝi ĉirkaŭ'rigard'is kaj alt'ig'is si'a'n rigard'o'n sur Mirski.

—Mirski! ... Tio est'as vi? Ĉu ne? ... Kial vi silent'as? ... Mirski! ... Vi mensog'as pri tio ... pri ĉio vi mensog'as ... Mi neniam skrib'is al vi!

Ŝi komenc'is balbut'i kaj ripet'i la vort'o'j'n.

Ŝi'a'j okul'o'j erar'vag'is, la vang'o'j flam'is.

Mirski klin'iĝ'is al ŝi.

—Sinjor'in'o, trankvil'iĝ'u ... trink'u akv'o'n.

—Kial est'as bezon'a al mi akv'o? Mi ne vol'as akv'o'n.

32

—Sinjor'in'o, al vi est'as mal'bon'e ... Sinjor'o'j, mi vi'n pet'as mal'ferm'u la fenestr'o'n.

—Las'u mi'n ... las'u mi'n ... kri'is ŝi, for'ir'u de tie ĉi ... las'u mi'n.

Van'e Mirski konvink'ad'is ŝi'n, ke ŝi trink'u iom da akv'o kaj, el'ir'u en pur'a'n aer'o'n.

Ŝi ne mov'et'iĝ'is de si'a lok'o—nur klin'is la kap'o'n sur si'a'j'n man'o'j'n apud la tabl'o—kvazaŭ ŝi ek'dorm'is.

—Fin'iĝ'is! ... dir'is iu.

—Kaj tio ĉi est'is festen'o! ...

—Vi, Mirski, kio'n vi est'as parol'int'a al ŝi?

Iu'temp'e ŝi lev'is si'a'n kap'o'n, kvazaŭ ŝi re'memor'is i'o'n.

Kaj jen subit'e fort'a, nerv'a rid'o plen'ig'is la ĉambr'o'n.

—Ha! ... ha! ... ha! ... ha! ... ha! ... ha! ... ha! ... ha! ... li est'is kapt'int'a mi'a'j'n genu'o'j'n! ha! ... ha! ... ha! ... ha! ... Ĉu vi aŭskult'as? ... Mirski est'is kapt'int'a mi'a'j'n genu'o'j'n ... kaj mi for'las'is li'n pro tio. Ha! ... ha! ... ha! ... ha! ... li mensog'as! ... mensog'as! ... mensog'as ... Kaj la rid'o trans'ir'is en histeri'o'n.

Mirski salt'is, kapt'is ŝi'n per si'a'j man'o'j, el'verŝ'is tut'a'n karaf'o'n da akv'o sur ŝi'a'n vizaĝ'o'n, mal'buton'um'is ŝi'a'n vest'et'o'n kaj for'port'is ŝi'n sur la kanap'o'n.

Li zorg'is pri ŝi tiel, kvazaŭ neni'u, ekster li, hav'is tiu'n ĉi rajt'o'n.

Post ne'long'e ŝi ferm'is la okul'o'j'n. Ŝi'a kap'o pez'is, ŝi fort'e spir'is, sed ŝi'a cerb'o iom post iom re'konsci'iĝ'ad'is.

Ŝi vid'is la tut'a'n kompani'o'n, la tabl'o'n kun bier'o, la manĝ'aĵ'o'j'n ... ŝi komenc'is re'kon'ad'i ĉiu'j'n si'a'j'n ador'ant'o'j'n unu post la ali'a kaj sam'temp'e vid'is kaj sent'is apud si Mirski’n.

Ŝi'a brust'o ek'mov'iĝ'is, io mal'san'ec'a el'tir'iĝ'is el ĝi, iom post iom ĝi prem'is ŝi'a'n gorĝ'o'n ... kun'tir'is ĝi'n ... kaj ŝi, fort'e plor'eg'ant'e, en'ig'is si'a'n vizaĝ'o'n en la kanap'o'n.

—Sinjor'o'j, dir'is Mirski, vi sen'kulp'ig'os mi'n, sed mi opini'as, ke est'os plej bon'e, se vi iom'et'e for'ir'os de ĉi tie. En cert'a'j minut'o'j vi'a ĉe'est'o kaŭz'as al ŝi sufer'o'n.

33

Iu'j ek'murmur'is, ali'a'j indign'is.

—Kaj kial do?

—Kia vi ja est'as tie ĉi?

—Vid'ebl'e, li est'as prav'a.

—Jes ... jes ... ili for'ir'u ... ĉiu'j for'ir'u ... ĝis la last'a, kri'is Ne'ven'a, kapt'ant'e la man'o'n de Mirski.

Rest'int'e sol'a'j, Mirski sid'iĝ'is apud ŝi.

De'flank'e li aspekt'is kiel kurac'ist'o klin'it'a super la kuŝ'ej'o de si'a pacient'o, al kiu oni jam per neni'o pov'as help'i.

Li vid'is la tut'a'n terur'o'n de ŝi'a sort'o kaj sent'is, ke li ne pov'us, ne entrepren'us sav'i ŝi'n.

Rigard'ant'e ŝi'a'n bel'a'n tali'o'n, la dolĉ'a'n vizaĝ'et'o'n, li klar'e kompren'ad'is, ke ĉio ĉi tio est'is destin'at'a kiel moment'a'j amuz'iĝ'o'j de l’hom'o.

Ĉiu rajt'as ĝu'i tiu'n bel'a'n korp'o'n ... ĉiu pov'as ĝi'n aĉet'i ... kaj ŝi neniam kaj per neni'o pov'os ĝi'n re'aĉet'i de l’mond'o. Nek la pent'o, nek la pardon'o re'star'ig'us ŝi'a'j'n rajt'o'j'n super ŝi mem.

Iu'temp'e Ne'ven'a mal'ferm'is si'a'j'n okul'o'j'n, halt'ig'is si'a'n rigard'o'n sur Mirski kaj nerv'e al'prem'is li'a'n man'o'n al si'a brust'o.

—Mi vi'n pet'as, sinjor'o Mirski, ne for'ir'u ... al mi est'as mal'varm'e.

Mirski star'iĝ'is, ferm'is la fenestr'o'n, kovr'is ŝi'n per si'a supr'a vest'o kaj de'nov'e sid'iĝ'is apud ŝi.

—Ĉu vi sci'as, ek'parol'is li al ŝi kaj vol'is dir'i "Ne'ven'a", sed li en'glut'is la vort'o'n ... vi far'os plej bon'e, se vi iom dorm'os.

—Ne ... ne ... mi ne vol'as dorm'i ... al mi ne est'as mal'bon'e. Vi pens'as, ke tio ĉi est'as de la bier'o, ke mi est'as ebri'a ... ne ... mi est'as trink'int'a eĉ pli mult'e ali'foj'e. Al mi far'iĝ'is mal'bon'e de ali'a afer'o ... de ni'a renkont'iĝ'o ... de tio, kio'n vi dir'is al mi ... de la leter'o. Mi re'memor'is bon'e nun, ke mi skrib'is al vi tia'n leter'o'n kaj mi hont'as ... mi hont'as ne antaŭ mi mem, sed antaŭ vi. Al mi est'as mal'agrabl'a'j ĉiu'j tiu'j hom'o'j, kiu'j est'is tie ĉi kun ni. Mi vi'n pet'as, ne en'las'u 34 ili'n plu ĉi tie'n, mi ne vol'as ili'n vid'i, se ili en'ir'os, mi far'os skandal'o'n.

Li ek'rigard'is ŝi'n rekt'e en la okul'o'j'n.

—Kaj kio'n vi serĉ'as en tiu kompani'o? demand'is li preskaŭ sever'e.

—Ne demand'u, ne demand'u kio'n ajn ... mi ne pov'is ali'e.

—Kaj kial vi for'las'is vi'a'n edz'o'n?

—Mi vi'n pet'as, ek'silent'u ... Tie est'as pli mal'bon'e ol ĉi tie. Sed mi ne pov'as rest'i plu ĉi tie ... konduk'u mi'n hejm'e'n ... mi sufok'iĝ'as en ĉi tiu ĉambr'o.

—Vi est'as mal'fort'a nun ... ĉu vi pov'us star'iĝ'i kaj ir'i ĝis la fiakr'o?

—Mi pov'os ... mi apog'os mi'n je vi'a man'o kaj vi sub'ten'os mi'n.

Mirski help'is al ŝi star'iĝ'i. Li sur'met'is la supr'a'n vest'o'n sur ŝi'a'j'n ŝultr'o'j'n, pren'is ŝi'n sub la brak'o kaj ili el'ir'is el la bier'ej'o.

Est'is jam plen'a nokt'o. La lantern'o'j de l’fiakr'o bril'et'is proksim'e.

—Ĉu vi sci'as, Mirski, mi est'as tre kontent'a, ke est'as mal'lum'e kaj, ke est'as neni'u ĉirkaŭ'e. Mi hont'us ir'i kun vi, ja ankaŭ vi, cert'e, ne decid'iĝ'us el'ir'i tiel kun mi, ŝi ek'parol'is mal'laŭt'e.

Mirski respond'is neni'o'n kaj vok'is la vetur'ig'ist'o'n.

Sid'iĝ'int'e en la fiakr'o unu apud la ali'a—ili ambaŭ silent'is, kaj Mirski ne'vol'e medit'is: "Kiom da foj'o'j sur la sam'a ŝose'o, ebl'e per la sam'a fiakr'o, ŝi re'ven'ad'is tiel kun ali'a", kaj sam'temp'e iu intern'a voĉ'o murmur'et'is al li: "Dolor'e est'as al vi nun ... ĉu ne? Kaj vi ... ĉu vi ne vetur'is ĝust'e tiel kun fremd'a'j vir'in'o'j, kiu'j ankaŭ est'is kar'a'j al iu tiel sam'e, kiel al vi est'is kar'a Ne'ven'a tiam'e?" ... "Kiom da pur'a'j kre'it'aĵ'o'j vi mal'ĉast'ig'is en tiu ĉi mond'o? Kiom da viv'o'j vi difekt'is? Kaj nun vi indign'as, ke la mond'o mal'pur'ig'is vi'a'n iam'a'n pur'a'n 35 rev'o'n?" ... kaj la re'memor'o'j pri la antaŭ'a Ne'ven'a, kun'miks'iĝ'ant'e kun la nun'a'j cirkonstanc'o'j,—mal'san'ec'e kun'tir'is li'a'n kor'o'n.

Li sent'is, ke inter li kaj Ne'ven'a est'is io komun'a, parenc'a ... kaj sam'temp'e li ne pov'is trankvil'e spir'i apud ŝi: ŝi'a tut'a est'aĵ'o—la vest'o'j, la ĉapel'o, la gant'o'j sur ŝi'a man'o, okaz'e apog'it'a je li'a man'o, la bukl'o'j de ŝi'a'j har'o'j, kiu'j mal'lig'it'a'j de l’vent'o kares'is li'a'n vizaĝ'o'n—ĉio re'memor'ig'is al li tiu'n mond'o'n, en kiu est'as neni'o pur'a, en kiu ĉio est'as aĉet'it'a kaj ĉio vend'iĝ'as, kaj li ne'vol'e re'memor'is pri si'a'j kamarad'o'j. Kiel ili envi'is al li ĉi tiu'n vesper'o'n! Kiel ĝoj'e ili okup'us li'a'n lok'o'n! Sed kial li sent'is, ke li ne est'as kapabl'a, ne pov'as, ne dev'as ŝi'n pren'i? ... Kial la pens'o pri fizik'a posed'o for'kur'ad'is de li kiel io ne'ebl'a ... ne'bel'a ... krim'a? ... Kial en la profund'o de si'a anim'o li hav'is al ŝi sent'o'j'n, kia'j'n hav'as ĉiu hom'o al si'a bel'ul'in'o-frat'in'o? Kaj ĉu oni pov'as atenc'i kontraŭ si'a frat'in'o, eĉ se ŝi far'iĝ'os publik'a? Kaj nun en tiu ĉi minut'o li plu ne kuraĝ'is el'montr'i antaŭ ŝi si'a'j'n instinkt'o'j'n, ol tiam en la salon'o, kiam ŝi est'is ankoraŭ pur'a kaj sen'kulp'a.

Ŝajn'is al li, ke li mal'honor'ig'us mem si'a'n plej bril'a'n rev'o'n, mal'pur'ig'us ankaŭ si'a'n tiam'e pur'a'n best'o'n "mi".

La fiakr'o al'proksim'iĝ'ad'is al Sofio, kaj Mirski daŭr'ig'is sond'i en si'a anim'o.

"Sed li pov'us est'i ŝi'a edz'o! ... Kial ne est'i am'ant'o? ..."

Kaj li sent'is, ke de nun pov'as ŝi'n pren'i ĉiu ajn, nur ne li. Por li, ŝi est'is perd'it'a por ĉiam. Al ali'a'j ŝi si'n for'don'is por mon'o, aŭ pro kapric'o, al li, ŝi si'n for'don'us por re'prav'ig'i kaj re'ven'ig'i la est'int'ec'o'n, por ke ŝi pur'iĝ'u per li kaj post'e deklar'u rajt'o'j'n de pur'a am'o, kaj li ne hav'is fort'o'j'n en si mem por tiu re'prav'ig'o. Li vid'is en ŝi'a anim'o tiu'n romp'iĝ'o'n, soif'o'n pri laŭ'leĝ'a feliĉ'o, kaj li sent'is si'n mal'fort'a por etend'i al ŝi la man'o'n.

Krist'o iam halt'ig'is lev'it'a'j'n ŝton'o'j'n kontraŭ la mal'ĉast'ul'in'o—sed 36 ankaŭ li ne pren'is ŝi'n, sed for'ir'is plu'e'n ... Kaj ĉu li pur'ig'is ŝi'n?

Ne'ven'a, ŝajn'e, kompren'is li'a'j'n pens'o'j'n.

—Sinjor'o Mirski, al vi ebl'e ne est'as agrabl'a ĉio ĉi tio, kio okaz'is hodiaŭ? Vi ne dezir'us mi'n akompan'i ĝis la dom'o.

—Kiel vi vid'as—mi far'as la kontraŭ'o'n, li el'dir'is rapid'e kaj ek'silent'is.

Ili ating'is la dom'o'n de Ne'ven'a.

La serv'ist'in'o mal'ferm'is al ili la pord'o'n kaj, kiam ili en'ir'is en la salon'o'n, ŝi turn'is la elektr'a'n buton'o'n sur la mur'o.

Fort'a, akr'a lum'o lum'ig'is alt'a'n, grand'a'n ĉambr'o'n, en kiu mez'e star'is Mirski kaj apud li Ne'ven'a.

Ŝi ne'vol'e fiks'rigard'is li'n, kvazaŭ ne kred'ant'e, ke li est'as tie ĉi en ŝi'a dom'o.

Kaj Mirski de'nov'e rimark'is, ke ŝi nun est'as ankoraŭ pli bel'a ol antaŭ'e.

"Di'o mi'a! ... ĉu tia'n sort'o'n ŝi merit'is?"

Sed ĉirkaŭ'rigard'ant'e ŝi'a'n ornam'it'a'n salon'o'n—li'a kor'o de'nov'e kun'tir'iĝ'is.

La salon'o est'is tro'ŝarĝ'it'a de mult'e'kost'a'j rembur'it'a'j mebl'o'j: seĝ'o'j, kanap'o'j, tabl'o'j kaj tabl'et'o'j, vaz'o'j kaj vaz'et'o'j, sur la mur'o'j bild'o'j, portret'o'j ... kaj sen'nombr'a'j mult'e'kost'a'j ne'bezon'a'j bagatel'aĵ'o'j. Ĉio est'is dron'int'a en flor'o'j kaj parfum'o ...

"De kie ŝi pov'as hav'i ĉio'n ĉi tio'n ... ŝi, fil'in'o de mal'riĉ'a'j ge'patr'o'j?"

Ĵet'ant'e rigard'o'n ĉirkaŭ si—ŝajn'is al li, ke tiu'j ĉi objekt'o'j ne est'as mebl'o'j ... ne est'as ordinar'a'j hejm'a'j objekt'o'j, sed ili est'as pec'et'o'j de Ne'ven'a, pec'et'o'j de ŝi'a korp'o ... ke ĉio tie ĉi, eĉ la plej sen'kulp'a tint'il'o—est'as mon'a sign'o—valor'o de ŝi'a'j kares'o'j.

—Sid'iĝ'u! ... kial vi ne sid'iĝ'as, sinjor'o Mirski, dir'is delikat'e Ne'ven'a. Vi ne pov'as prezent'i al vi kiel feliĉ'a mi est'as hodiaŭ! ... Neniam ... neniam mi re'ven'is tiel hejm'e'n.

37

Mirski sid'iĝ'is.

—Mi pens'as, sinjor'in'o, ke vi far'os plej bon'e nun, se vi kuŝ'iĝ'os. Vi est'as tiel pal'a! ...

—Ho, mi neniel est'as dorm'em'a ... ne est'as al mi mal'bon'e ... mal'e, tiel bon'e est'as al mi ... mi ne pov'as eĉ dorm'et'i nun.

Kaj ŝi de'met'is si'a'n ĉapel'o'n, met'is ĝi'n sur la marmor'a'n tabl'et'o'n apud la spegul'o, ĵet'is kelk'a'j'n rigard'o'j'n al li, per rapid'a mov'o de l’man'o re'ĝust'ig'is si'a'j'n har'o'j'n kaj sid'iĝ'is kontraŭ Mirski.

—Sinjor'o Mirski, mi ne dezir'as, ke vi est'u mal'gaj'a ... Ĉu vi aŭd'as? Mi'a kor'o turn'iĝ'as vid'ant'e vi'n tia, ĉar ŝajn'as al mi, ke vi hont'as pri mi, ke ne est'as al vi agrabl'e sid'i ĉe mi.

—Kiu dir'is al vi tio'n? ek'parol'is Mirski, tut'e ne ... kaj sent'is, ke li mensog'as.

—Ne ŝajn'ig'u vi'n ... vi'a vizaĝ'o vi'n perfid'as. Vi ne pov'as mensog'i al mi nun. Mi ne plu est'as tiu dek'sep'jar'a infan'et'o, kiu neni'o'n kompren'is en la mond'o. Mi sci'as ĉio'n ... ĉio'n mi sci'as. Mi sci'as, ke en tiu ĉi minut'o vi rapid'as for'ir'i, morgaŭ al neni'u vi dir'os, ke vi est'is tie ĉi, kaj ali'foj'e vi ne en'ven'os en tiu'n ĉi dom'o'n ... ĉu ne? Dir'u al mi la ver'o'n ...

Mirski ne vol'is tiel kruel'e ŝi'n ofend'i.

—Vi rigard'as hodiaŭ tra special'a'j okul'vitr'o'j ĉio'n, dir'is li, ĉi tio tut'e ne est'as en mi'a kap'o. Mi pens'as ĵus, ke la mond'o est'as abomen'ind'e aranĝ'it'a kaj ke ni, la hom'o'j—ĉiu'j est'as sen'fort'a'j infan'o'j en ĝi.

—Kial vi parol'as tiel? Ĉu ver'e est'as, ke la feliĉ'o en la viv'o ne ripet'iĝ'as? Ĉu tio ĉi est'as ebl'a? Kaj ĉu ĝi daŭr'as nur moment'o'n kaj nur tiam, kiam oni ne kompren'as ĝi'n, kiam oni est'as mal'saĝ'a infan'o?

—Jes! ... tiu feliĉ'o ne ripet'iĝ'as! ...

—Di'o mi'a! ... sed tio ĉi est'as terur'a! ... Kial en tia okaz'o kun'e kun ĝi ne mal'aper'as ankaŭ la rev'o pri ĉi tio? Ne ... 38 ne ... vi tro'grand'ig'as. Kaj kia est'as ĝi, la feliĉ'o, ke ĝi ne ripet'iĝ'as? Ĉu ĝi ne de'pend'as de ni? Kio mank'as post'e al hom'o, ke li ne pov'as ĝi'n re'nov'ig'i?

—La feliĉ'o ... dev'as est'i ... pur'a ... ĉu vi aŭd'as? Pur'a kiel la sonĝ'o de infan'o, kaj ni ambaŭ est'as mal'pur'ig'it'a'j de l’viv'o.

—Sed ĉu do oni pov'as ĉes'i am'i? Ĉu ver'e, ĉio mort'as en ni? Ne ... ne ... tio ĉi est'as ne'ebl'a ... tio ĉi est'as mensog'o. Ĉu vi sci'as, ke hodiaŭ, kiam mi vid'is vi'n, en mi'a anim'o frost'o'trem'is io nov'a, ne ... eĉ ne nov'a, sed io mal'nov'a—mal'nov'a, kio'n mi tra'viv'ad'is iam. Ĉu vi sci'as, ke hodiaŭ mi kapabl'as plor'i, plor'i kiel infan'o, kaj mi ne plor'is de long'e ... Nur pri unu afer'o mi vi'n pet'as, sinjor'o Mirski, ne for'ir'u ... ne, ne mal'estim'u mi'n ... nur vi ne mal'estim'u mi'n. La tut'a mond'o rezign'u je mi, ĝi ĵet'u kot'o'n en mi'a'n vizaĝ'o'n, mi ne tim'as ĉi tiu'n mal'honor'o'n ... Mi ne hont'as ili'n ... neniu'n. Mi hont'as nur vi'a'n mal'estim'o'n ... ĝi'n mi ne pov'as toler'i. Kaj mi neni'o'n ... neni'o'n vol'as de vi ... Nur permes'u al mi kiel iu'n temp'o'n, tiam, sid'iĝ'i apud vi'a'j pied'o'j kaj met'i la kap'o'n sur vi'a'j'n genu'o'j'n. Mirski! Nikĉjo! ... Kar'ul'o ... ŝi tra'murmur'is ... kaj ŝi fal'is antaŭ li genu'fleks'e. Re'memor'u, ke ankaŭ ci am'is mi'n iam, ke mi est'is al ci kar'a, kar'eg'a ... ke ci intenc'is far'ig'i mi'n ci'a edz'in'o ... ci'a ĝis la tomb'o por ĉiam.

Mirski frost'o'trem'is.

—Pardon'u mi'n! pardon'u mi'n, kar'ul'o, mi sci'as, ke al ci ne est'as agrabl'e re'memor'ig'i tio'n nun ... ke ci ruĝ'iĝ'as nun pro tio. Pardon'u mi'n, mi silent'os ... mi mem ĉes'is kred'i, ke ankaŭ mi est'is pur'a iam. Kelk'a'foj'e ŝajn'as al mi, ke mi nask'iĝ'is en iu bier'uj'o. Oft'e la terur'o mi'n kapt'as ... mi naŭz'as de mi mem, re'memor'ant'e, ke ankaŭ mi est'is sen'kulp'a kiel la ali'a'j. Sed ĉu mi est'as kulp'a, Nikĉjo, ke en tiu ĉi mond'o oni ... la vir'in'o du'foj'e ne pov'as est'i honest'a. Sed ĉu ver'e ĉio est'as fin'it'a por mi en tiu ĉi mond'o? Ĉu tiu ĉi, kiu ne pov'as est'i ci'a edz'in'o ... ĉu ŝi ne pov'as far'iĝ'i ci'a am'at'in'o? ... am'at'in'o, 39 sed ci'a ... nur ci'a, tag'e, hor'e, moment'e ... Ne for'las'u mi'n, Nikĉjo, permes'u ankaŭ al mi almenaŭ unu'foj'e en la viv'o, ke mi mem mi'n don'u. Mi'n ted'is vend'iĝ'ad'i. Nikĉjo ... kar'ul'o, kial ci silent'as? Al ci est'as abomen'e mi'n rigard'i? Ci mal'estim'as mi'n, sed pren'u mi'n, Nikĉjo, kiel mi'n pren'as ali'a'j ... Pag'u al mi fin'e ...

Mirski tut'a est'is en fajr'o.

Li'a'j okul'o'j bril'is—la lip'o'j nerv'e trem'is, kaj la cerb'o daŭr'ig'is ripet'ad'i la sam'o'n.

Li sent'is nun, ke antaŭ li star'as fantom'o de li'a iam'a Ne'ven'a, tiu Ne'ven'a, pent'ant'a pri si'a mal'saĝ'aĵ'o en la salon'o ... Ne'ven'a kiu ek'kompren'is la viv'o'n, sed ho ve, tre mal'fru'e! ... kaj tre mult'e'kost'e.

Li aŭd'is en ŝi'a voĉ'o son'o'j'n de la antaŭ'a Ne'ven'a, sed la pasi'a kaj bel'a vizaĝ'o ... ŝi'a mir'ind'a tali'o de form'iĝ'int'a vir'in'o ... form'iĝ'int'a ne de am'o, sed nur de ĝu'o'j, mal'hel'ig'ad'is la pur'a'n figur'o'n de l’am'at'a Ne'ven'a.

Kaj li ne'vol'e pens'is, ke sur la sam'a lok'o jam hieraŭ, pov'ebl'e, star'is sur'genu'e anstataŭ li iu ali'a, kaj ŝi sen'zorg'e si'n for'don'ad'is al li'a'j kares'o'j.

Kaj en ĉi tiu minut'o li kompren'is nur unu afer'o'n, ke se ŝi sen'hont'e, cinik'e si'n propon'us al li, li, ebl'e, kraĉ'us sur si'a'n jun'ul'ec'a'n rev'o'n kaj pren'us ŝi'n, kiel li est'is pren'int'a ali'a'j'n vir'in'o'j'n. Sed en ŝi'a voĉ'o li rimark'is sincer'a'j'n ton'o'j'n, melodi'o'n de pur'a am'o, de terur'a pent'o, kaj tio ĉi li'n tim'ig'is.

Li vid'is, ke ŝi kapabl'as ek'plor'eg'i en li'a'j brak'o'j kaj fin'fin'e ek'dezir'us ankaŭ li'a'n am'o'n ... ŝi ek'pet'us ĝi'n.

Kaj li est'us dev'ig'it'a ŝi'n sav'i kaj pri tio ĉi li ne hav'is fort'o'j'n.

Ŝi'n pren'i nur por moment'o kaj for'ir'i, al li ŝajn'is mal'honest'e. Li'a'n moment'a'n pasi'o'n—ŝi opini'us kiel re'ven'o'n de l’mal'nov'a sent'o, ŝi esper'us liber'ig'o'n—kaj li ne pov'us ŝi'n liber'ig'i—kaj amuz'tromp'i ŝi'n li opini'is mal'nobl'a.

—Nikĉjo! Nikĉjo, kial ci silent'as?

40

—Ne'ven'a! ... ek'parol'is li serioz'e, mi ne pov'as est'i ci'a am'ant'o.

Ne'ven'a klin'is la kap'o'n sur la kanap'o'n.

—Di'o mi'a ... Di'o mi'a ... Kial? Kial? Kial ĉiu pov'as mi'n hav'i ... ĉiu ... nur ne ci, kiam mi nur ci'n dezir'as? Dir'u al mi, kial? Dir'u al mi, kial tiam, kiam mi est'is ne'spert'a—mal'saĝ'a infan'o, vi postul'is de mi pasi'o'j'n, kaj nun ... nun, kiam en mi krom pasi'o'j est'as neni'o ali'a, ci mi'n rifuz'as ... kial?

—Tial, ke mi tre'eg'e am'is ci'n tiam. Mi ne vol'as mal'pur'ig'i mi'a'n unu'a'n am'o'n. Se mi ne am'us ci'n tiam, mi sen'hezit'e ci'n pren'us, sed nun mi ne pov'as. Ĉu vi kompren'is, mi ne pov'as ...

Ŝi lev'is si'a'j'n okul'o'j'n al li, kaj Mirski tra'leg'is en ili tia'n sincer'a'n pet'o'n, tia'n pent'o'n pri ĉio, tia'n soif'o'n pri pur'a am'o, ke li ne'vol'e ek'tim'is.

Li vid'is, ke ŝi pov'as est'i sav'it'a, ke li per unu kis'o pov'us el'viŝ'i la tut'a'n mal'honor'o'n el ŝi'a frunt'o kaj ŝi'n lev'i alt'e'n—alt'e'n super la popol'amas'o ... sed ankaŭ li est'is el la sam'a amas'o ... kaj li hav'is etern'a'j'n pren'o'j'n-don'o'j'n kun ĝi, kaj tio'n, kio'n ĉi tiu amas'o pied'frap'is kaj for'las'is sur la strat'o—li ne kuraĝ'is lev'i. Ŝi vol'is ofer'don'o'n de li—li ne pov'is akcept'i tio'n.

Kaj en tiu ĉi minut'o en li aper'is sol'a dezir'o—ke li tuj for'ir'u de ĉi tie, por ne far'i iu'n abomen'aĵ'o'n aŭ mal'saĝ'aĵ'o'n.

—Aŭskult'u, Ne'ven'a, li dir'is serioz'e, hodiaŭ ci est'as tre ekscit'it'a, mi ankaŭ—mi pet'as vi'n plej sincer'e kuŝ'iĝ'u, trankvil'iĝ'u, kaj morgaŭ ... morgaŭ mi ven'os kaj ni babil'os pri ĉio pli serioz'e kaj pli trankvil'e. Li star'iĝ'is de l’kanap'o kaj pren'is si'a'n ĉap'o'n de l’seĝ'o.

—Kaj vi ven'os morgaŭ? ŝi demand'is li'n, fiks'ant'e la rigard'o'n en li'a'j'n okul'o'j'n.

—Jes, mi ven'os, dir'is li decid'e.

41

Ŝi tra'leg'is li'a'j'n pens'o'j'n.

Mirski prem'is ŝi'a'n man'o'n fort'e, dolĉ'e ... mal'ferm'is la pord'o'n kaj el'ir'is en la koridor'o'n.

Kiam la serv'ist'in'o li'n for'konduk'is al la ekster'a pord'o, Mirski halt'is moment'o'n.

Li aŭd'is el la salon'o bru'o'n—kvazaŭ fal'o'n de pez'a objekt'o—li'a kor'o frost'o'trem'is, li tut'a pal'iĝ'is kaj tim'em'e dir'is al la serv'ist'in'o: "Kur'u en la salon'o'n! ... Al la sinjor'in'o okaz'is mal'bon'aĵ'o" ...

Kaj tre rapid'e, kvazaŭ el la lok'o de iu krim'o, li ek'paŝ'is al la strat'o.

42

Pri unu angul'et'o de l’anim'o.

Ne'ven'a est'as koler'a al si'a edz'o—eĉ ne koler'a, sed pli ver'e dis'rev'it'a pri li. Li komenc'is ŝajn'i al ŝi ne tia, kia ŝi kutim'is li'n prezent'i al si.

Kiel neniam ŝi sent'is si'n ofend'it'a kaj ne pov'is pac'iĝ'i kun la pens'o, ke li kaŝ'as i'o'n de ŝi.

"Ah, tiu tir'kest'o, tiu tir'kest'o! Kio'n mi ne don'us, se mi nur pov'us foj'e ĝi'n mal'ferm'i kaj vid'i, kio est'as intern'e ... Tio est'as kruel'a, mal'nobl'a, mal'honest'a de li'a flank'o: li kaŝ'as de mi kiel de fremd'a hom'o, dum mi rakont'as al li ĉio'n, ĉio'n ..." Moment'e ŝi kapt'is si'n mem en mensog'o—se li est'us tuŝ'int'a per tranĉ'il'o ŝi'a'n kor'o'n, ŝi neniam konfes'us al li si'a'n mal'long'a'n roman'o'n kun iu sinjor'o, kiu antaŭ ne long'e mort'is kaj for'port'is ŝi'a'n sekret'o'n en la tomb'o'n kun si mem: "Jes, sed tio est'as tut'e ali'a afer'o!"—tra'murmur'is ŝi, tamen ne klar'ig'ant'e al si, kial tio est'as tut'e ali'a afer'o. Sed van'e ŝi tra'serĉ'ad'is en la est'int'ec'o kaj la est'ant'ec'o de si'a edz'o por diven'i, kio'n ekzempl'e li pov'as kaŝ'i de ŝi—neni'o'n ŝi trov'is. Am'ant'a, delikat'a, bon'a, atent'a—jen kia ŝi li'n kon'as. Tia li est'is ja hodiaŭ, kaj hieraŭ, tia cert'e li restosankaŭ dum la tut'a viv'o.

"Ne nur mi li'n am'as,—ĉiu'j li'n estim'as, laŭd'as, met'as li'n kiel ekzempl'o'n ... Kia'j'n sekret'o'j'n pov'as hav'i tia hom'o? Kaj malgraŭ tio li hav'as sekret'o'n, hav'as ... Kial ĉiam, kiam mi li'n trov'as serĉ'ant'a'n en tiu ‘mister'a tir'kest'o’, li tuj ĝi'n ferm'as, li'a vizaĝ'o ŝanĝ'iĝ'as, far'iĝ'as serioz'a kvazaŭ est'as por li mal'agrabl'e 43 li'n trov'i apud tiu tir'kest'o ... jes, sekret'o est'as ... nur kia ĝi pov'as est'i? ... Kaj ĉu mi neniam ĝi'n ek'sci'os? ... Ĉu en la plej delikat'a'j minut'o'j mi dev'os ĉiam sent'i, ke io ni'n dis'ig'as, ke inter ni est'as ‘io ali'a’ ... ‘iu ali'a in'o’ ... Ne, nur tio ĉi est'as ne'ebl'a! Je tia mal'nobl'aĵ'o li ne est'as kapabl'a ... kaj kiu do pov'as est'i tiu in'o? ... Mi kon'as ĉiu'j'n ni'a'j'n kon'at'ul'in'o'j'n ... Ne, ne ... kaj malgraŭ tio est'as, est'as io! ..."

Tiu ĉi pens'o ĝis tia grad'o ŝi'n persekut'is, ke ŝi aspekt'is kiel mal'san'a.

Ne'ven'a komenc'is vid'i en sonĝ'o tiu'n tir'kest'o'n; kaj en si'a sonĝ'o ŝi leg'as i'a'j'n leter'o'j'n trov'it'a'j'n en ĝi.

Malgraŭ si'a profund'a kred'o en la am'o kaj fidel'ec'o de si'a edz'o, Ne'ven'a ne pov'is trankvil'iĝ'i, antaŭ ŝi'a'j okul'o'j vid'et'iĝ'is sen'ĉes'e iu mal'klar'a, vir'in'a figur'o, kiu ŝi'n incit'ad'is kaj mal'trankvil'ig'ad'is. Ŝi ĝi'n persekut'ad'is, rid'ad'is je si'a tim'o, kaj ĝi, kiel iu mal'bon'a spirit'o, marŝ'is ĉiam post ŝi kaj kelk'a'foj'e ŝajn'is al ŝi, ke ŝi aŭd'as ĝis si'a'j orel'o'j arogant'a'n vir'in'a'n rid'o'n.

"Sed tio est'as kontraŭ'di'a, ke li mi'n turment'u tiel!"

Kaj ŝi ĉiam atend'is, atend'is, esperant'e, ke li mem ven'os al ŝi, ĉirkaŭ'pren'os ŝi'n kaj dir'et'os: "Jen la ŝlos'il'o, ir'u vid'i, kio est'as intern'e kaj trankvil'iĝ'u!" Ne'ven'a opini'is, ke li dev'as far'i tio'n. Iu'n tag'o'n ŝi eĉ pens'is, ke "se ĝis la vesper'o li ne far'os ĝi'n, tio signif'os, ke tie ĉi est'as io, ĉu li ek'am'is iu'n ali'a'n, ĉu ... ĉu ... en ĉiu okaz'o ĉes'is mi'n am'i."

Neni'o simil'a okaz'is. Ŝi'a edz'o post la vesper'manĝ'o kiel ĉiam lev'iĝ'is kaj for'ir'is en si'a'n kabinet'o'n.

Ne'ven'a decid'is, kio ajn okaz'os, pet'i klar'ig'o'n de li.

En'ir'int'e en la kabinet'o'n, ŝi sid'iĝ'is en la apog'seĝ'o'n, li flank'e'n ĵet'is la paper'aĵ'o'j'n kaj delikat'e ŝi'n ek'rigard'is.

—Kio est'as?

—Kio est'as?! Est'as tio, ke mi sufer'as, ĉu vi kompren'as? Mi sufer'as tiel, kiel neniam dum mi'a viv'o ... Vi mi'n turment'as kaj re'turment'as sen'kompat'e ...

44

—Ĉu de'nov'e pri la tir'kest'o? li demand'is ŝi'n rid'et'ant'e—kaj mi pens'is, ke vi ĝi'n forges'is jam.

—Jes, jes, de'nov'e pri la tir'kest'o, pri tiu mal'ben'it'a tir'kest'o, kiu don'as al mi trankvil'o'n eĉ ne unu minut'o'n, nek tag'e, nek nokt'e.

—Ĉu vi serioz'e parol'as aŭ ŝerc'as?

—Mi ne ŝerc'as, Mitjo, kaj parol'as al vi plej serioz'e, ĉu vi sci'as, ke al mi kelk'a'foj'e ŝajn'as, ke vi est'as iu krim'ul'o, ke vi kaŝ'as i'o'n terur'a'n en tiu ĉi tir'kest'o ... mi komenc'is tim'i—kio'n, mi mem ne sci'as ... sed ĉiam ŝajn'as al mi, ke ĉe ni okaz'os io ...

—Ĉu vi sci'as, Ne'ven'a, vi ebl'e est'as mal'san'a; mi ne pov'as vi'n kompren'i, kial tiu ĉi tir'kest'o est'as en'ir'int'a en vi'a'n kap'o'n.

—Mi ne est'as mal'san'a, Mitjo, sed dir'u al mi, kio est'as en tiu ĉi tir'kest'o? Mal'ferm'u ĝi'n antaŭ mi kaj mi trankvil'iĝ'os ...

—Ĉu ne mil'foj'e mi dir'is al vi, kapric'a infan'o, ke neni'o est'as ... Est'as kelk'a'j kajer'o'j kun mi'a'j skrib'aĵ'o'j kaj neni'o ali'a. Tiu ĉi tir'kest'o far'iĝ'is ĉe vi ide'o ... fiks'a ...

—Las'u, las'u mi'n vid'i tiu'n kajer'o'n ...

—De'nov'e mal'nov'a kant'o! kaj de kie dis'volv'iĝ'is ĉe vi tiu'j polic'a'j em'o'j?

—Mok'u, mok'u ..., ne pov'is toler'i Ne'ven'a; vid'ebl'e—est'as io, kiam vi komenc'is tim'i polic'a'j'n em'o'j'n ... tio ne far'as al vi honor'o'n! ...

—De'nov'e sam'a'j histori'o'j! Fin'e ankaŭ se est'as io, ĉu mi dev'as ĝi'n komunik'i al vi?

—Vi ne ŝerc'as?

—Tut'e ne, dir'is serioz'e Mitjo.

—Mi almenaŭ opini'as, ke inter edz'o kaj edz'in'o dev'as est'i neni'a'j sekret'o'j ...

—Kaj kial vi tiel opini'as?

—Ĉar ali'manier'e mi ne kompren'as kun'viv'o'n.

—Kaj ĉu vi ne konfes'as, ke est'as pli bon'e, se oni ne sci'as 45 ĉio'n unu pri la ali'a ... kaj tio ja ne pov'as est'i ali'e, ĉar ĉiu hom'o hav'as en la anim'o angul'et'o'n, kie'n li neniu'n en'las'as ... Kaj ĉu vi ne hav'as tia'n angul'et'o'n? Ĉu?

—Mi ne hav'as sekret'o'j'n antaŭ vi! ...

—Ebl'e ... pov'ebl'e ... vi vir'in'o'j, ĉiu'j est'as escept'o ...

—Ne ironi'u ... mi pov'as ĵur'i, ke mi ne hav'as sekret'o'j'n antaŭ vi ... kaj vi! ...

—Vid'u! mi ne pov'as ĵur'i pri tiu afer'o! ...

—Di'o mi'a! Ĝis kiam vi turment'os mi'n tiel!—dir'is Ne'ven'a kaj si'n las'is fal'i sur la apog'seĝ'o'n.

—Aŭskult'u, Ne'ven'a, ne far'iĝ'u infan'o plej post'e,—dir'is li delikat'e al ŝi. Ŝi lev'is si'a'j'n okul'o'j'n al li.

—Dir'u al mi, Mitjo, vi montr'os al mi tiu'n kajer'o'n, ĉu ne? tra'parol'is ŝi mal'laŭt'e, ĵet'int'e al li pasi'a'n rigard'o'n promes'ant'a'n plej furioz'a'j'n kares'o'j'n. Li renkont'is ŝi'a'n rigard'o'n kaj ek'rid'et'is. Ŝi kompren'is, ke li diven'is ŝi'a'n lud'o'n kaj ŝi ruĝ'iĝ'is. Ŝi klin'is si'a'n kap'o'n sur la brak'o'n de l’apog'seĝ'o kaj ek'pens'is: "Kia hom'o li est'as? Kvazaŭ unu'a'n foj'o'n mi est'as en sol'ec'o kun li? Kial mi per neni'o pov'as li'n obe'ig'i?"

Ne'ven'a koler'iĝ'is. Al ŝi far'iĝ'as ofend'e. "Neni'o, neni'o influ'as sur li'n kiam tem'as pri tiu tir'kest'o." Ŝi'a bel'a vizaĝ'et'o sulk'iĝ'is.

—Dir'u al mi, kie rest'is tiu am'o, pri kiu vi parol'is al mi ĉiam? Kio okaz'is kun tiu "plen'a si'n'don'o" unu al la ali'a, pri kiu mi kaj vi iam ĵur'is?

—Plen'a si'n'don'o, Ne'ven'a, en tiu ĉi mond'o ekzist'as nur fizik'a; si'a'n anim'o'n oni al neni'u don'as kaj dir'ant'e, ke oni ĝi'n don'as, oni mensog'as ...

Post ne'long'e Mitjo rimark'is en la okul'o'j de Ne'ven'a blank'a'j'n kiel dis'verŝ'it'a diamant'o bril'ant'a'j'n gut'et'o'j'n. Io li'n pik'is. Li salt'is el si'a seĝ'o kaj si'n ĵet'is al ŝi.

—Ne'ven'a, Ne'ven'a, kial vi far'as tio'n? kial de infan'a sci'vol'em'o vi kre'as al vi sufer'o'j'n?

46

—Ebl'e ... sed tiu tir'kest'o ...

—Ne'ven'a! ... ĉu serioz'e vi suspekt'as mi'n? Dir'u al mi!

—Kaj tiu kajer'o?

—Dir'u al mi, Ne'ven'a, sam'okaz'e ĉu vi konsent'us mal'kovr'i konfid'it'aĵ'o'n?

—Sekv'e, tiu kajer'o ne est'as vi'a?

—Kompren'ebl'e ... Kaj li delikat'e ŝi'n ĉirkaŭ'pren'is kaj al'tir'is al si.

Pasi'a kis'o silent'ig'is en ŝi ĉi'a'n tim'o'n, dub'o'j'n kaj suspekt'o'j'n. Ŝi trankvil'iĝ'is. Sed vesper'e, antaŭ ol ek'dorm'i, iel subit'e ŝi dir'is al si mem: "Kiu do tiel facil'e konfid'as si'a'j'n sekret'o'j'n?"

II.

Post kelk'a'j tag'o'j Mitjo for'vetur'is pro ofic'a'j afer'o'j en la provinc'o'n.

Ne'ven'a rest'is sol'a kaj la pens'o, ke apenaŭ iu konfid'os si'a'n sekret'o'n al ali'a, ŝi'n ne for'las'is. "Ĉu ne li mem dir'is, ke ĉiu hom'o hav'as unu angul'et'o'n en la anim'o, kie'n li neniu'n en'las'as? Kia'manier'e tiu iu don'is al li si'a'j'n kajer'o'j'n? Tio ĉi est'as ne'ebl'a! Mitjo el'pens'is ĉio'n, nur por ne montr'i ili'n al mi." Kaj iu ne'venk'ebl'a fort'o ŝi'n tir'is en li'a'n kabinet'o'n, kie moment'e ĉiu'j ŝi'a'j supoz'o'j fin'iĝ'os—ŝi ek'sci'os la ver'o'n.

Kelk'a'foj'e ŝi en'ir'is en li'a'n ĉambr'o'n, sed mal'ferm'int'e la pord'o'n kaj al'proksim'iĝ'int'e al la tabl'o, io ŝi'n halt'ig'as. Al ŝi ŝajn'as, ke en la kabinet'o est'as iu, kiu ŝi'n observ'as. Ŝi sent'as tia'n tim'o'n, ke ŝi vol'as el'vok'i la serv'ist'in'o'n. Precip'e la last'a'n foj'o'n, kiam ŝi decid'iĝ'is sid'iĝ'i sur la seĝ'o'n, al ŝi ek'ŝajn'is, ke Mitjo est'as en la ĉambr'o, li diven'as ŝi'a'j'n pens'o'j'n kaj koler'e minac'as ŝi'n. Ŝi ne kuraĝ'as si'n mov'et'i de si'a lok'o, iu'temp'e eĉ ŝajn'as al ŝi, ke la ĉirkaŭ'a'j mebl'o'j hav'as post'sign'o'j'n de viv'o kaj ili kompren'as, kial ŝi ven'is tie'n ĉi.

Ne'ven'a tiel ek'tim'is, ke ŝi laŭt'e el'vok'is la serv'ist'in'o'n. La serv'ist'in'o ven'is, Ne'ven'a pet'is de ŝi glas'o'n da akv'o.

47

"Kiel mal'saĝ'a mi est'as! Kio'n mi tim'as?" Vid'int'e la serv'ist'in'o'n, ŝi re'memor'is, ke ŝi dev'as ir'i al iu el si'a'j kon'at'ul'in'o'j: ŝi vol'is el'ir'i, sed de'nov'e rest'is en la kabinet'o. "Kie li las'is la ŝlos'il'o'n?" Ne'ven'a komenc'is tra'serĉ'ad'i en li'a'j paper'aĵ'o'j, en la ŝrank'o, sub la kanap'o, ĉie. "Li est'os ĝi'n pren'int'a kun si ... neni'o ... en la dom'o est'as tiom da ŝlos'il'o'j ... iu taŭg'os" ... Ŝi kolekt'is ĉiu'j'n ŝlos'il'o'j'n. Prov'ant'e mal'ferm'i per ili, ŝi rimark'is, ke la ordinar'a'j ŝlos'il'o'j ne en'ir'as en la ŝlos'tru'o'n. "Sekv'e, li est'as mend'int'a special'a'n ŝlos'il'o'n!" Tiu ĉi el'trov'o ŝi'n surpriz'is. "Cert'e est'as intern'e io grav'a ... tre sekret'a" ... Tio ĉi ankoraŭ pli'fort'ig'is ŝi'a'n dezir'o'n mal'ferm'i "la mal'ben'it'a'n tir'kest'o'n", kvazaŭ en ĝi kaŝ'iĝ'is io, kio'n ŝi nepr'e dev'as sci'i, sen kio ŝi'a viv'o perd'os si'a'n signif'o'n. Kaj ju pli ŝi konvink'iĝ'ad'is, ke est'as ne'ebl'e ĝi'n mal'ferm'i, des pli ŝi kred'is, ke ŝi dev'as ĝi'n mal'ferm'i. Cert'a'n temp'o'n ŝi eĉ pens'is, ke ŝi'a dev'o est'as far'i tio'n. "Sed kiel? Kiel mi ĝi'n mal'ferm'u? Ĝi'n romp'i sol'a—mi ne pov'as ... mi dev'as el'vok'i serur'ist'o'n?" kaj ŝi for'send'is la serv'ist'in'o'n por ven'ig'i serur'ist'o'n. Ĝis kiam al'ven'is la serur'ist'o, ŝi uz'is si'a'n tut'a'n saĝ'o'n konvink'ig'i si'n mem, ke est'as neces'e vid'i tiu'n kajer'o'n. "Nur post tio mi trankvil'iĝ'os. Kio ajn est'u tie, mi dev'as ĝi'n sci'i ... ali'e, fin'e mi ĉes'os li'n am'i ... mi ĉes'os kred'i al li, kaj ni'a viv'o ali'form'iĝ'os en infer'o'n ... Mi ne vol'as viv'i tiel, kiel viv'as la ali'a'j ... Ĉu ne est'as pli bon'e ek'sci'i la ver'o'n ol li'n suspekt'i pri plej terur'a'j afer'o'j, ebl'e de li neniam pens'it'a'j."

Kaj ali'a voĉ'o murmur'et'as al ŝi: "ne dev'as ... ne dev'as ... vi ne hav'as la rajt'o'n ..." Kaj tiu ĉi voĉ'o est'is tiel konvink'ig'a, ke ŝi fin'e decid'is re'ven'ig'i la serur'ist'o'n.

Sed kiam li en'ir'is en la kabinet'o'n, la pens'o, ke post ne'long'e ŝi ek'sci'os ĉio'n, tiel ŝi'n kapt'is, ke ne konsci'ant'e kio'n far'as, ŝi montr'is per la man'o la ŝlos'tru'o'n.

Mal'fru'e est'is por rezon'i. Post moment'o antaŭ ŝi vid'et'iĝ'is la mal'ferm'it'a tir'kest'o. La serur'ist'o kaj la serv'ist'in'o el'ir'is. 48 Ne'ven'a rest'is sol'a. Sent'o de tim'o, miks'it'a kun ne'kompren'ebl'a ĝu'o, ĉirkaŭ'pren'is ŝi'a'n tut'a'n est'aĵ'o'n. Ŝi tuj pren'is la paper'o'j'n el la tir'kest'o kaj ir'is sur la kanap'o'n apud la fenestr'o, kvazaŭ tim'is, ke la sun'o ne bril'os sufiĉ'e, ĝis kiam ŝi ili'n leg'os.

Ne'ven'a mal'ferm'is la kovr'il'o'j'n de unu el la kajer'o'j:

En la antaŭ'vesper'o de la edz'ec'o ŝi ne sent'is tia'j'n akr'a'j'n frost'o'trem'o'j'n—post ne'long'e ŝi en'ir'os en li'a'n anim'o'n, ŝi tra'serĉ'os tie ...

Al ŝi ŝajn'is, ke ŝi mal'kovr'as nov'a'n mond'o'n, nov'a'n viv'o'n, ali'a'n ter'o'n, iu'n ne'kon'at'a'n al ŝi planed'o'n. Ŝi'a kor'o tiel dolĉ'e ek'trem'is, ke ŝi apenaŭ spir'is.

Neniam dum si'a viv'o ŝi tra'viv'is tia'j'n akr'a'j'n, kiel la pint'o de kudr'il'o, sent'o'j'n. Eĉ ne unu foj'o'n ŝi'a intern'a mond'o plen'ig'is tiel ŝi'a'n anim'o'n, kiel tiu ĉi ankoraŭ nur mal'ferm'it'a kajer'o, kaŝ'ant'a en si la sekret'o'j'n de ali'a hom'o, ver'e proksim'a, sed sam'temp'e fremd'a, tre fremd'a—ĉar ali'e tiu ĉi kajer'o hav'as neni'a'n signif'o'n por ŝi.

Kaj jen ŝi ĵet'as si'a'j'n streĉ'it'a'j'n okul'o'j'n sur la kajer'o'n kaj leg'as supr'e de'flank'e:

"Ĉiu hom'o en tiu ĉi mond'o hav'as en si'a anim'o unu angul'et'o'n, kie'n li neniu'n en'las'as".

Tiu'j ĉi mal'long'a'j vort'o'j, kiu'j'n ŝi aŭd'is oft'e de si'a edz'o, ŝi'n ig'is frost'o'trem'i. Al ŝi ek'ŝajn'is, ke ŝi aŭd'is li'a'n voĉ'o'n, ke li star'as apud ŝi kaj la tut'a terur'o de la far'it'aĵ'o tra'pas'is ŝi'a'n cerb'o'n.

Sed sam'temp'e, nun ŝi kontraŭ neni'o kaj al neni'u don'us la kajer'o'n, antaŭ ol ĝi'n tra'leg'i ...

"Mi tre'eg'e am'as stud'i mi'n mem kaj egal'e mi analiz'as mi'a'j'n bon'far'o'j'n kaj pens'o'j'n, kiel ankaŭ la plej abomen'ind'a'j'n kaj eĉ krim'a'j'n ... kaj tia'j'n mi hav'as mult'a'j'n, tre mult'a'j'n ... al mi est'as tiel agrabl'e, kiam mi kapt'as mi'n mem en iu'n akr'a'n mal'nobl'aĵ'o'n, kiu'n mi pen'as kaŝ'i per divers'a'j bel'son'a'j nom'o'j ... 49 kaj antaŭ la hom'o'j, kompren'ebl'e, mi preskaŭ ĉiam sukces'as en ĉi tio. Hom'o est'as tiel kred'em'a, li tiel kred'as la bru'o'n de bel'a'j vort'o'j! Sed en sol'ec'o kun mi mem, de tiu plej interes'a en la mond'o tête à tête mi el'fos'as el la fund'o de mi'a anim'o la plej kaŝ'it'a'n abomen'aĵ'o'n kaj ĝi'n met'as tie'n ĉi en la registr'o'libr'o'n de mi'a kalkul'o.

"Mi hav'as pasi'a'n dezir'o'n observ'i mi'n kaj tra'serĉ'i en mi'a pas'int'ec'o, kia ajn ĝi est'u kaj precip'e tial, ĉar mi rimark'as, ke oni mi'n opini'as ne tia, kia mi est'as ... Mi'n ĉiu'j opini'as, eĉ mi'a'j mal'amik'o'j, kiel sen'riproĉ'e honest'a ... kaj mi uz'as mi'a'n tut'a'n saĝ'o'n, por sub'ten'i tiu'n ĉi opini'o'n. Mi pac'iĝ'us kun mult'a'j kulp'ig'o'j, sed mi neniam pardon'us al mi'a amik'o, se li alud'as eĉ i'o'n suspekt'a'n pri mi'a honest'ec'o ... kaj dum'e ...

"... Jes, mi de'nov'e ripet'as, ke ĉiu hom'o hav'as unu angul'et'o'n en la anim'o, kie'n li neniu'n en'las'as, kie'n eĉ li mem en'rigard'as ne'kontent'a, ĉar nur en tiu ĉi angul'et'o li si'n sent'as tia, kia li est'as ... Ali'lok'e li ne est'as ‘li’. Kaj se ni opini'as la hom'o'n pli bon'a, aŭ pens'as ke li pov'as est'i pli bon'a—ĝi est'as nur pro tio, ke ni ne kon'as ĉi tiu'j'n angul'et'o'j'n de l’anim'o ... kaj pli bon'e est'as ili'n ne kon'i! ... Mi skrib'as ĉio'n ĉi tio'n kun la sol'a cel'o—stud'i mi'n mem ... Okup'it'a'j per la stud'ad'o de la viv'o kaj de la hom'o'j, ni mal'mult'e kon'as ni'n mem ... Mi vol'as tra'esplor'i mi'a'n viv'o'n de l’komenc'o ĝis la fin'o kaj tiam mi'a hered'ont'o aŭ la post'e'ul'ar'o kompar'u mi'a'n person'a'n ekzist'ad'o'n kaj mi'a'n oficial'a'n biografi'o'n kaj vid'u, ĉu est'os io komun'a?

"Kelk'a'j hom'o'j nom'as la ĵaluz'ec'o'n nobl'a sent'o, ali'a'j ĝi'n miks'as eĉ kun la am'o mem.

"Li mi'n ĵaluz'as, sekv'e am'as!" pens'as iu mal'saĝ'a vir'in'o. "Mi vi'n ĵaluz'as, ĉar mi vi'n am'as", trankvil'ig'as despot'o-edz'o si'a'n mal'feliĉ'a'n du'on'o'n, ferm'ant'e ŝi'n en kaĝ'o'n.

—Laŭ mi, la ĵaluz'ec'o est'as la plej grand'a mal'nobl'ec'o, kiu'n pov'as manifest'i hom'o. La ĵaluz'ec'o de iu vir'o est'as mem-opini'o 50 de hom'o, kiu imag'as al si, ke ekster li la vir'in'o neni'o'n bezon'as "kiel ĉu mi mem ne sufiĉ'as al ŝi? kaj ŝi re'e ne est'as kontent'a? Kio'n plu ŝi vol'as?"—pens'as tia'j sinjor'o'j. Tio est'as imag'o de mal'saĝ'ul'o, kiu pens'as, ke li est'as sufiĉ'a por plen'ig'i ĉiu'j'n mal'plen'aĵ'o'j'n en la viv'o de l’ali'a. Mi'a Ne'ven'a mi'n ĵaluz'as, eĉ je la libr'o'j. Ŝi ne pov'as kompren'i, kiel iu libr'o, kia ajn ĝi est'u, pov'as est'i pli interes'a ol ŝi.

"... Mi ne sci'as, ĉu ekzist'as hom'o en tiu ĉi mond'o, kiu dum si'a viv'o ne far'is iu'n abomen'aĵ'o'n—ĉu mal'grand'a'n aŭ grand'a'n, ĉu pri'mon'a'n aŭ ali'a'n? Apenaŭ ekzist'as hom'o sur la ter'glob'o kun saĝ'o kaj ventr'o, kiu akir'is riĉ'aĵ'o'n aŭ alt'a'n situaci'o'n, ne'far'int'e iu'n mal'nobl'aĵ'o'n? Efektiv'e, ĉe la unu'a rigard'o ŝajn'as, ke la pli'mult'o el tiu'j sinjor'o'j est'as pur'a'j, sen'riproĉ'a'j, aŭ almenaŭ ne'suspekt'a'j. Sed en'ir'int'e en ili'a'n anim'o'n, tra'serĉ'int'e iom en ili'a'j biografi'o'j, vi nepr'e trov'os iu'n et'a'n mal'nobl'aĵ'o'n, et'a'n kiel mikrob'o, el kiu volv'iĝ'as post'e tiu riĉ'aĵ'o aŭ situaci'o ... Post'e, la mon'er'o nask'as napoleonojn[2] aŭ la rang'o'j ir'as kiel minut'o'j ... sed la komenc'o de l’sukces'o est'as en tiu ĉi et'a mal'nobl'aĵ'o, kiu'n oni eĉ forges'as pli post'e.

"Kiel hodiaŭ, mi memor'as tio'n ... Mi est'is ofic'ist'ig'it'a kiel ekspertiz'ist'o ... ĉio de'pend'is de mi ... Mi kon'is tre bon'e la interes'iĝ'ant'a'n person'o'n ... iu riĉ'ul'o ... liber'ig'it'a kontraŭ garanti'aĵ'o ... Kelk'a'j'n tag'o'j'n antaŭ la ekspertiz'o mi trov'is sur mi'a tabl'o en la mon'uj'o 10 bank'bilet'o'j'n po 500 fr. ĉiu kaj mal'long'a'n not'et'o'n: ‘Al tiu, kiu eĉ sen tio pov'as est'i sen'parti'a, sed oni ne vol'as est'i mal'dank'a.’ Kia koler'o bru'eg'is en mi'a anim'o en ĉi tiu'j minut'o'j! Tuj mi pren'is la mon'o'n kaj la not'et'o'n kaj ir'is ĉe la ministr'o. Tiu ĉi not'et'o indign'ig'is ĉiu'n mi'a'n nerv'o'n ... Sekv'e, li pens'is, ke li trov'is la cifer'o'n, post kiu mi ĉes'as plu est'i honest'a. Monstr'o! Mi pruv'os al li, ke ekzist'as ankoraŭ hom'o'j en tiu ĉi mond'o. Mi ir'is en la 51 ministr'ej'o'n. La ministr'o for'est'is. Mi ir'is en li'a'n dom'o'n—sam'e. La morgaŭ'a'n maten'o'n mi dev'is en'port'i en la bank'o'n 500 fr. Mi jam kelk'a'j'n tag'o'j'n serĉ'is tiu'n sum'o'n—mi'a amik'o promes'is ĝi'n prunt'e'don'i al mi tiu'j'n ĉi tag'o'j'n. ‘Kio okaz'os, ek'pens'is mi, se mi pag'os al la bank'o de tiu mon'o kaj, pren'ant'e de l’amik'o 500 fr., mi ili'n met'os sur la lok'o de l’prunt'e'pren'it'a mon'o ...’ Ĉu est'as io pli simpl'a ol tio ĉi? Mi ne pov'is rigard'i tiu'n mon'o'n, kiu est'is en mi'a poŝ'o, kiel ne'ekzist'ant'a'n. Mi al'port'is la mon'o'n al la bank'o kaj tuj ir'is serĉ'i mi'a'n amik'o'n. Mi li'n vid'is. Li nur post du tag'o'j pov'us don'i al mi 500 fr. Vizit'i la ministr'o'n est'is sen'senc'e jam.

"La morgaŭ'a'n tag'o'n la komisi'o kun'sid'ad'is. Mi'a sub'aĉet'int'o aper'is, li si'n ten'is kvazaŭ li ne kon'as mi'n. Mi kelk'a'foj'e vol'is salt'i sur li'n, ĵet'i la bank'bilet'o'j'n en li'a'n vizaĝ'o'n, precip'e mi'n pli'incit'ad'is li'a indiferent'ec'o, kvazaŭ li est'is cert'a, ke mi deklar'os mi'n je li'a profit'o. Kaj mi deklar'is mi'n je li'a profit'o, ĉar mi tim'is, ke en ali'a okaz'o li laŭt'e deklar'os antaŭ ĉiu'j pri tiu mon'o. Mi pens'is tiam pri neni'o, mi ne pens'is, ĉu mi'a deklar'o est'as prav'a aŭ ne el la vid'punkt'o de mi'a special'ec'o, mi atent'is nur ne dir'i i'o'n mal'agrabl'a'n pri tiu sinjor'o, kiu pov'is per unu vort'o: ‘mi sub'aĉet'is lin’ aŭ ‘mi vol'is sub'aĉet'i lin’ mi'n neni'ig'i. ‘Se li est'us honest'a, kial li ne deklar'is?’—demand'os li kaj ĉiu ali'a. Kaj de tiam mi pen'as konvink'ig'i mi'n, ke mi'a decid'o est'is just'a, ke ne ĉar mi tim'is li'n, aŭ ĉar li send'is al mi mon'o'n, mi deklar'is mi'n tiel, sed ĉar tiel dev'is est'i. Ali'vort'e li est'is sen'kulp'a kaj ne bezon'is mi'n sub'aĉet'i. Mi neniam forges'os li'a'n rid'et'o'n, kiam li adiaŭ'is kun la komisi'o—li kvazaŭ dank'is al mi per ĝi. Kaj mi est'as cert'a, ke se la leĝ'o ne pun'us ambaŭ pro sub'aĉet'o—li plezur'e ek'rid'us en mi'a'n vizaĝ'o'n kaj rakont'us pri la mon'o al mi'a'j kon'at'ul'o'j; tia'n kompat'ind'a'n mien'o'n al'don'ad'is al la vizaĝ'o mi'a unu'a ne'spert'a mal'nobl'aĵ'o.

"Kiel nun, mi re'memor'as, ke, plej unu'e mi pens'is tiam, 52 ven'ont'e hejm'e'n—dis'ŝir'i je pec'et'o'j tiu'j'n mal'ben'it'a'j'n bank'bilet'o'j'n kaj prunt'e'pren'ont'e de l’amik'o 500 fr. ankaŭ ili'n far'i sam'manier'e. Sed ven'int'e hejm'e'n la vesper'o'n, al mi montr'iĝ'is, ke est'os tre mal'saĝ'e nul'ig'i tiu'n mon'o'n. Kia ajn ĝi est'is, ĝi ĉiam rest'is mon'o. Fin'e mi pov'as ĝi'n uz'i ne por mi ... mi pov'as ĝi'n dis'don'i al mal'riĉ'ul'o'j ...

"Kaj tiel la mon'o rest'is ĉe mi ...

"Mir'ind'a kre'it'aĵ'o est'as hom'o! Est'as minut'o'j, kiam mi simpl'e abomen'as kontraŭ Ne'ven'a ... Kia'j'n akr'a'j'n tim'trem'o'j'n mi sent'as, kiam ŝi far'iĝ'as pasi'a je mi, kiam ŝi for'ĵet'as flank'e'n ĉi'a'n hont'o'n—mi ebri'iĝ'as tiam de ŝi'a volupt'o, mi kis'as ŝi'a'j'n pied'o'j'n ... kaj minut'o'n post tio, ŝi fal'as en mi'a'j okul'o'j, kvazaŭ ŝi far'is i'o'n mal'honor'a'n ... kvazaŭ la pasi'o, eĉ dum la plej fort'a am'o, est'as iu mal'pur'eg'a sent'o ...

"... Mi tra'viv'as tri viv'o'j'n—ia'foj'e en la sam'a tag'o, en la sam'a hor'o. Ali'a mi est'as antaŭ la societ'o, kiu divid'as la hom'o'j'n je fort'a'j kaj mal'fort'a'j, je honest'a'j kaj mal'honest'a'j. Tut'e ali'a mi est'as antaŭ mi'a edz'in'o, kie la vort'o am'o ia'foj'e re'memor'ig'as al la hom'o la vort'o'j'n: ‘dum la plen'um'ad'o de l’ofic'a'j task'o'j.’ Kaj neni'o'n komun'a'n mi hav'as nek kun la unu'a, nek kun la du'a hom'o nun; tie ĉi en sol'ec'o mi est'as tia, kia est'is Adamo, kiam Di'o li'n kre'is el simpl'a kot'o. Tie ĉi mi loĝ'as kaj mi ne tim'as pens'i tio'n, kio'n pens'as mi'a kap'o, kaj ne tio'n, kio'n oni dev'as pens'i, por sub'ten'i inter'parol'o'n kun iu politik'a ag'ant'o, aŭ delikat'a'n inter'klar'ig'o'n kun si'a edz'in'o, en minut'o'j kiam ŝi eĉ ek'ted'as al vi ... kia ĝu'o, pov'i sur pur'a blank'a paper'o parol'i kun si mem ... ĉu pov'as tio'n anstataŭ'ig'i la inter'parol'o kun la plej sincer'a amik'o? Ĉu do est'as sincer'a'j amik'o'j? Kiu est'as frenez'a for'don'i si'a'n anim'o'n en la man'o'j'n de ali'a? Oni konfes'as mult'a'j'n afer'o'j'n al la hom'o'j, sed est'as afer'o'j, kiu'j'n eĉ antaŭ Di'o oni rifuz'os. Kiel iu avar'ul'o oni kalkul'as vesper'e, antaŭ ol kuŝ'iĝ'i, ĉiu'j'n si'a'j'n sekret'a'j'n pens'o'j'n, en'rigard'as en la angul'et'o'n de si'a anim'o, 53 ĉu io ne mank'as tie ... Ne'ven'a koler'as, ke mi ne komunik'as al ŝi ĉio'n, ke mi kaŝ'as tiu'n ĉi kajer'o'n al ŝi. Sed ĉu est'as ebl'e rakont'i al ŝi ĉio'n, kio'n mi sci'as pri mi mem?

"Am'o! Edz'ec'o! Kun'viv'o! kaj ĉu tio ĉi est'as sufiĉ'a por ke ni hav'u la rajt'o'n grat'i unu al la ali'a en la anim'o'j.

"... Mi de'nov'e re'memor'as pri mi'a unu'a mal'nobl'aĵ'o kaj de'nov'e ŝajn'as al mi, ke la pli'mult'o el la hom'o'j kondut'us sam'e kiel mi ... kaj ebl'e pli mal'bon'e ol mi ... Antaŭ ĉio, mi far'is al neni'u mal'bon'o'n, sed mi sav'is hom'o'n, kvankam krim'ul'o'n. Mi kompren'as, se mi est'us la kaŭz'o est'i kondamn'it'a sen'kulp'ul'o ... kaj interes'e est'as, ĉu mi est'is kapabl'a far'i ankaŭ ĉi tio'n? Mir'ind'a est'as hom'o! Kiom'a'j est'as la hom'o'j, kiu'j pov'us dir'i cert'e ĉu ili est'as kapabl'a'j je grand'a hero'aĵ'o aŭ je grand'a krim'o? Ni mem ne kon'as ni'n mem ... kaj iom post iom ni mal'kovr'as ni'a'j'n ind'ec'o'j'n kaj mal'virt'o'j'n, eĉ ne sent'ant'e ili'n pli fru'e.

"Unu afer'o okup'as mi'n nun, kial tiel oft'e mi halt'as sur tiu ĉi afer'o. Ĉu tio ĉi ne est'as riproĉ'o de l’konscienc'o? Pent'o? Mi ne em'as kred'i: mi sent'as neni'o'n simil'a'n en mi mem kaj est'as cert'a, ke tio ĉi ne pov'as far'iĝ'i ĉe mi iu'n tag'o'n ide'o fiks'a kaj mi'n konduk'i ĝis frenez'iĝ'o, ĝis mem'mort'ig'o aŭ mi'n dev'ig'i ir'i sol'a kaj mi'n trans'don'i al la estr'ar'o. Ia'foj'e mi eĉ pens'as, ke dub'ind'e est'as ĉu mi las'os ĉi tiu'j'n paĝ'o'j'n, ke oni ili'n leg'u post mi'a mort'o.

"Al mi ŝajn'as, ke ankaŭ mi, kiel ĉiu'j, ali'a'j ek'dezir'os for'las'i la ter'o'n pur'a antaŭ la societ'o.

"Mi imag'as la ek'mir'o'n de mi'a'j amik'o'j, se tiu'j ĉi paĝ'o'j fal'us en ili'a'j'n man'o'j'n. Kio'n ili dir'os pri la ideal'a hom'o?

"Kaj malgraŭ ĉio mi don'us nun mult'o'n, se ne est'us tiu abomen'aĵ'o en mi'a viv'o—kvankam, ĝis hodiaŭ ĝi eĉ ne unu foj'o'n mal'bon'ig'is mi'a'n apetit'o'n kaj mi tra'viv'is pro tio eĉ ne unu nokt'o'n en mal'dorm'o.

"... Mi ankoraŭ ne pov'as don'i al mi kalkul'o'n, kial mi edz'iĝ'is en'tut'e, kaj kial nom'e mi edz'iĝ'is je Ne'ven'a?

54

"Kaj ebl'e ne nur mi don'as al mi tiu'n ĉi demand'o'n kaj ĝi okaz'as kiam plu ne est'as tiel facil'e por detru'i tiu'n ‘bon'vol'a'n kontrakt'o'n’. Ne'ven'a ankaŭ, mi est'as cert'a, ne pov'us respond'i al mi, kial ŝi prefer'is mi'n pli ol la ali'a'j'n. Ŝi, cert'e, dir'os al mi: la destin'o de la sort'o est'is tia. Kaj mi pens'as, ke ni van'e en'miks'as Di'o'n kaj la sort'o'n en ni'a'j'n afer'o'j'n, kie est'as bezon'e kaj kie ne. Ĉio est'as okaz'o: okaz'e ni'a'j patr'o'j renkont'iĝ'is kun ni'a'j patr'in'o'j kaj ni aper'is en tiu ĉi mond'o ... okaz'e ni ankaŭ mort'os de iu mal'varm'um'o ... okaz'e ni far'iĝ'as juĝ'ist'o'j, aŭ krim'ul'o'j ... okaz'e edz'iĝ'as unu je Maria, ali'a je Stefania, tri'a je Ne'ven'a; kaj post'e ni konsol'as ni'n, ke ni est'is special'e nask'it'a'j unu por la ali'a. Edz'iĝ'int'e, al mi eĉ en la kap'o ne ven'is daŭr'ig'i la hom'a'n gent'o'n, mi eĉ ne hav'is la dezir'o'n trans'don'i al mi'a post'e'ul'ar'o mi'a'n ‘mi’.

"La pens'o feliĉ'ig'i Ne'ven'a’n ankaŭ mal'mult'e mi'n okup'is.

"Ebl'e mi esper'is trov'i almenaŭ mi'a'n person'a'n feliĉ'o'n en ĉi tio? Apenaŭ. Ek'posed'i am'ant'a'n, virg'a'n jun'ul'in'o'n, al mi est'is kon'at'e ankaŭ pli fru'e. Kaj Ne'ven'a ne est'is el tiu'j, kiu'j don'as i'o'n nov'a'n, ne'ordinar'a'n, ‘extra fin’, en tiu'j ĝu'ad'o'j, ĉu fizik'a'j, ĉu ali'a'j. Sed kial en tia okaz'o mi edz'iĝ'is je ŝi, kaj ne je iu ali'a? Kial? Kial ni aĉet'as de tiu ĉi magazen'o, kaj ne de la ali'a? He tial! Ni eĉ ne don'as al ni ĉi tiu'n demand'o'n. Ebl'e la parenc'ec'o de l’anim'o'j? Inter'kompren'o reciprok'a? Iu'j komun'a'j ĝoj'o'j, mal'ĝoj'o'j, ide'o'j?—Tut'e ne, kaj cert'e sekv'e de tiu moment'a ek'flam'iĝ'o de l’organism'o, kiu ne pov'as indiferent'e toler'i la proksim'ec'o'n de bel'a korp'o. Ĝi'n hav'i sen'pun'e mi pov'is nur per la edz'ec'o. Ne'ven'a ne pov'is est'i aĉet'it'a per mon'o, kaj ŝi ne est'is el tiu'j kre'it'aĵ'o'j, kiu'j si'n don'as, ĉar ili am'as. Kis'o'n sen permes'o ŝi konsider'is kiel krim'o'n ... Parenc'ec'o de anim'o'j? Kia ironi'o! Se morgaŭ mi rakont'us detal'e al ŝi mi'a'n tut'a'n biografi'o'n, el'montr'us al ŝi mi'a'j'n vid'punkt'o'j'n pri viv'o, pri vir'in'o, pri edz'ec'o ... kaj mal'kovr'us al ŝi tiu'n angul'et'o'n de mi'a anim'o, kiu'n ŝi ne kon'as kaj kie'n 55 mi ne en'las'as ŝi'n—inter ni mal'ferm'iĝ'us abism'o kaj ni terur'e aŭ konstern'e demand'os ni'n: ‘Kaj kiel ja en tiu okaz'o ni viv'as kun'e?’ ... Jen kial est'as pli bon'e, ke ni ferm'u la sekret'o'j'n de l’anim'o kaj ili'a'j'n ŝlos'il'o'j'n ĵet'u en la mar'o'n. Manĝ'i kun'e, dorm'i, inter'parol'i pri tio ĉi kaj tio, est'i trankvil'a'j kaj ni'n konsol'i, ke ni est'as kre'it'a'j unu por la ali'a ...

"... Tiom da temp'o mi viv'as kun ŝi, sed ĉu ni sci'as, kio'n mal'am'as aŭ am'as la ali'a? kaj ĉu ni klopod'as ek'sci'i tio'n?

"Ni klopod'as, ĝis kiom tio est'as ebl'a, ke la ali'a plen'um'ad'u ni'a'j'n dezir'o'j'n kaj nur tiom ...

"Jes, ŝi sci'as ekzempl'e, ke mi am'as te'o'n kun iom da suker'o, ke mi ne am'as petrosel'o'n kun viand'bul'et'o'j, sed ĉu ŝi kompren'is, ke al mi est'as mal'agrabl'a ŝi'a plej delikat'a kares'o, kiam mi labor'as? Kaj des pli terur'e est'as, ke ŝi konsci'as tio'n kaj pen'as far'i, ke pro unu ŝi'a rigard'o, pro unu ŝi'a kis'o mi for'las'u ĉio'n. Kaj kiu vir'in'o ne dezir'us tio'n?

"... Kial ia'foj'e ni konsci'e mensog'as unu la ali'a'n? Kial en minut'o'j de am'ekstaz'o ni mensog'as plej mal'modest'e, ke ni ne pov'as viv'i unu sen la ali'a, kaj post'e ni ten'kapt'as ni'n je tiu'j konfes'o'j, kiel iu procent'eg'ist'o je la kambi'o sub'skrib'it'a dum mal'sobr'ec'o? Kaj mi oft'e est'as dir'int'a al Ne'ven'a, ke se ŝi mort'os, mi'a viv'o perd'os ĉi'a'n senc'o'n, far'iĝ'os sen'cel'a. Ĉu pov'as est'i pli mal'modest'a mensog'o ol tiu ĉi! Kia'j mal'saĝ'a'j infan'o'j ni est'as, parol'ant'e tio'n kaj kred'ant'e, ke ĝi est'as sincer'a. Mi sent'as per mi'a tut'a cerb'o kaj kor'o, ne mensog'ant'e nun mi'n mem, ke se morgaŭ Ne'ven'a mort'os, eĉ ne unu blank'a har'o est'os al'don'it'a al mi'a'j har'o'j. Sen'dub'e, mi est'os frap'it'a, la ĉe'est'o de mort'int'o en la dom'o mi'n konstern'os kaj mi aspekt'os kiel hom'o tre'eg'e sufer'ant'a ... Mi'n ek'prem'os dum kelk'a'j tag'o'j la mort'o kun si'a ne'diven'it'a majest'o. Mi frost'o'trem'os, vid'int'e ke la esenc'aĵ'o, kiu'n mi ten'is en mi'a'j brak'o'j, far'iĝ'is sen'viv'a kadavr'o, pli mal'hel'a ol la kadavr'o de buĉ'it'a best'o. 56 Mi'n terur'ig'os la pens'o, ke ŝi'a bel'a tali'o, de kies arom'o mi ebri'iĝ'ad'is, mal'bon'odor'os ...

"La tomb'a vetur'il'o, la funebr'a oficial'a publik'o, la tomb'ej'o, ĉio ĉi tio efik'os sur mi'a'j nerv'o'j ... Pli'mal'pli ni sent'as tio'n ankaŭ dum fremd'a'j en'ter'ig'o'j. Sed dir'i nun sol'a al mi mem, ke post ŝi'a mort'o ĉio est'as fin'it'a por mi—neniam! Mi eĉ, ebl'e, plor'os, ne edz'iĝ'os, sed eĉ ne unu pec'et'o'n ŝi for'pren'os de mi'a kor'o per si'a mal'aper'o ... sed kial en tia okaz'o ni kiel infan'o'j amuz'iĝ'as? Kial iu'j kred'as tio'n? Kiel ek'terur'iĝ'us mi'a Ne'ven'a, se ŝi tra'leg'us tiu'j'n ĉi lini'o'j'n, ŝi, kiu imag'as al si, ke post ŝi'a mort'o—mi tuj paf'mort'ig'os mi'n sur ŝi'a kadavr'o.

"Ŝi postul'is sincer'ec'o'n! Ĉu ŝi ek'dezir'us, ke mi est'u iom mal'kaŝ'a je tiu tem'o?

"Nu dir'u al mi sincer'e, kiom da vir'o'j kaj vir'in'o'j ni ek'kon'us, ke ili kompat'as la mort'int'o'j'n, se ne est'us funebr'o?

"Kaj al mi ŝajn'as, ke mi ne est'as iu escept'o, mi ne est'as tre mal'varm'a, mi ne est'as sen'sent'a ego'ist'o, kaj mi vol'as kred'i, ke ni ĉiu'j est'as tia'j.

"Ni tre'eg'e am'as ni'n mem, por am'i fort'e ankaŭ iu'n ali'a'n, tuj kiam li ĉes'os liver'i al ni tio'n, kio'n ni bezon'is ..."

Ne'ven'a ĉes'is leg'i kaj, tiel sid'ant'e per grand'a'j, mal'ferm'it'a'j okul'o'j ŝi daŭr'is rigard'i antaŭ si.

Al ŝi ŝajn'is, ke iu renvers'is la tut'a'n mond'o'n antaŭ ŝi.

"Di'o mi'a! Di'o mi'a! ek'murmur'is ŝi. Ĉu ver'e li est'as skrib'int'a ĉio'n ĉi tio'n? Kaj kia'manier'e? Kiel mi ne pov'is rimark'i, ke tiu ĉi hom'o ne nur ne am'as mi'n, sed mi'n mal'am'as, mal'estim'as ... Kaj kial li ne dir'is tio'n al mi? Kial li kaŝ'is tio'n en si'a anim'o? Ĉu mi per'fort'e rest'os ĉe li?" Ŝi simpl'e ne vol'is kred'i, ke li ĝi'n skrib'is serioz'e, ke la sam'a man'o per la sam'a skrib'manier'o skrib'is iam al ŝi pasi'a'j'n, delikat'a'j'n leter'o'j'n.

"Kiu ek'kred'us, ke tiu ĉi hom'o pov'as est'i tiel hipokrit'a, tiel sen'sent'a, tia ego'ist'o. Sed ĉu mi ver'e est'is blind'a por ne 57 pov'i eĉ unu'foj'e kapt'i en li'a'j okul'o'j la mal'estim'o'n? Ne, mi ne est'is blind'a, mi memor'as ĉiu'j'n li'a'j'n vort'o'j'n, gest'o'j'n ... Di'o mi'a! Kia'n komedi'o'n li lud'ad'is dum si'a tut'a viv'o! Sed kial? Kial? Ĉu ver'e li ne pov'is ven'i ĉe mi'n kaj dir'i al mi: ‘Ne'ven'a, mi ne plu am'as vi'n, ni dev'as dis'iĝ'i!’ ... Sed kie'n, kie'n for'ir'is tiu am'o, pri kiu li rakont'ad'is al mi antaŭ la edz'iĝ'o kaj post'e ... post la edz'ec'o ... Li cert'e ankaŭ tiam ne am'is mi'n ... Li edz'iĝ'is je mi kvazaŭ li aĉet'us lud'il'o'n en iu magazen'o ... Sed en kiu ni kred'u tiam? Kiu'n ni am'u? De kiu ni atend'u reciprok'ec'o'n, se la plej bel'a'j hom'o'j laŭ'vid'e est'as tiel sen'anim'a'j kaj kruel'a'j? ... Kaj mi kred'is mi'n feliĉ'a, mi imag'is al mi, ke oni envi'as al mi." Ĝis tia grad'o ŝi est'is konstern'it'a de tiu frap'o, ke ŝi ne vol'is kaj ne pov'is pli profund'e'n en'rigard'i en si'a'n anim'o'n kaj vid'i, ke ebl'e ankaŭ ŝi, kiel li, pov'us skrib'i sam'a'j'n paĝ'o'j'n ... Ŝi sent'is nur unu afer'o'n, ke la hom'o, kiu'n ŝi opini'is kapabl'a mort'i por ŝi, eĉ larm'o'n li ne verŝ'us se ŝi mal'aper'os ... Eĉ ŝajn'is al ŝi, ke li nom'e tio'n atend'as mal'pacienc'e. Ŝi'a Mitjo, ŝi'a ideal'o, tiu perfekt'a hom'o, montr'iĝ'is plej ordinar'a mort'em'ul'o. Kaj, ĉu eĉ la simpl'a'j mort'em'ul'o'j tiel am'as si'a'j'n edz'in'o'j'n?

Dum moment'o, ŝi lev'is si'a'n kap'o'n kaj ĵet'is rigard'o'n ĉirkaŭ'e'n.

"Sed ĉu ver'e ĉio ĝis nun est'is sonĝ'o? Ke jam la antaŭ'pas'int'a'n tag'o'n tie ĉi, sur la sam'a kanap'o, li ne sci'is per kia'j plej delikat'a'j vort'o'j mi'n nom'i ... Sekv'e li ankaŭ tiam mensog'ad'is ... Sed ĉu mi pov'as de nun viv'i kun li? ... Kiel post tio ĉi mi permes'os al li mi'n kares'i, sci'ant'e, ke sam'temp'e li pens'as pri tut'e ali'a afer'o ... Di'o mi'a! Ĉio est'as fin'it'a inter ni!" Kaj ŝi ek'plor'is kiel infan'o ... "Kial, kial mi mal'ferm'is tiu'n ĉi tir'kest'o'n? Kial mi tra'leg'is tiu'n ĉi kajer'o'n? Ĉu ne est'us pli bon'e, se mi neni'o'n sci'us kaj se mi viv'us kun iluzi'o'j, ol kun tia efektiv'ec'o? Li est'as mal'bon'a! Ego'ist'o! Sen'sent'a! Sed malgraŭ tio mi ne pov'as viv'i sen li!" Kaj nur la sol'a pens'o, 58 ke ŝi pov'as apart'iĝ'i de li, ŝi'n ĵet'ad'is tut'a'n en mal'varm'a'n ŝvit'o'n. "Ne, mi silent'os! Mi silent'os! ... Mi kaŝ'os la kajer'o'n, ferm'os la tir'kest'o'n kaj per neni'o, per neni'o mi mal'kovr'iĝ'os, ke mi sci'as ĉio'n. Mi ankaŭ hav'os unu angul'et'o'n en la anim'o, kie'n neniam kaj neniu'n mi en'las'os ... al li mi dir'os, ke se li ne sci'as, kial li edz'iĝ'is je mi—mi sci'as kial ... kaj mi li'n far'os feliĉ'a, se eĉ mi dev'us mort'i por tio!"

Post tio ŝi kolekt'is la kajer'o'j'n kaj vol'is star'iĝ'i de la kanap'o. Sed jen—la pord'o de l’kabinet'o mal'ferm'iĝ'is ... Ne'ven'a el'kri'is kaj pal'iĝ'is kiel tol'o. En la ĉambr'o'n en'ir'is ŝi'a edz'o. Mitjo al'paŝ'is al Ne'ven'a kaj pal'iĝ'is ne mal'pli ol ŝi vid'int'e si'a'j'n kajer'o'j'n dis'met'it'a'j sur la kanap'o.

—Kio est'as ĉi tio? Kio est'as ĉi tio? kri'is li, ne kred'ant'e si'a'j'n okul'o'j'n, ke ŝi kuraĝ'is mal'ferm'i li'a'n tir'kest'o'n.—Kio'n vi far'is? Vi tra'leg'is tio'n ĉi?

Ne est'is bezon'e, ke Ne'ven'a respond'u al li: li kompren'is de ŝi'a vizaĝ'o, ke ŝi tra'leg'is ĉio'n. Terur'a indign'o kapt'is li'a'n tut'a'n est'aĵ'o'n ĉe la pens'o, ke ŝi est'as permes'int'a al si tra'serĉ'ad'i li'a'n anim'o'n ... En tiu'j ĉi minut'o'j ŝi montr'iĝ'is al li kiel iu agent'o de la sekret'a polic'o. Kun prem'it'a'j, pro koler'o, dent'o'j li star'iĝ'is kontraŭ ŝi kaj ek'kri'is: "Kiel vi kuraĝ'is, kiel vi kuraĝ'is far'i ĉi tio'n? Kiu don'is la vi tiu'n rajt'o'n? Aŭ vi pens'as ke est'ant'e mi'a edz'in'o, vi pov'as en'ir'ad'i en mi'a'n anim'o'n kiel dum vizit'o ĉe vi'a'j najbar'in'o'j? ... Ĉu vi ne sci'as, ke tio ĉi est'as spion'ad'o ... la plej terur'a spion'ad'o ... kaj ĉu ver'e trov'iĝ'us iu frenez'ul'o edz'iĝ'i, se li sci'us, ke vi pretend'as tia'j'n rajt'o'j'n al li? ... Dir'u al mi, dir'u al mi kiel vi kuraĝ'is far'i tio'n?"

Ne'ven'a neni'o'n respond'is al li, ŝi tim'is li'n kaj ne kuraĝ'is li'n ek'rigard'i.

—Dir'u al mi ĉu mi permes'is al mi iam grat'i en vi'a anim'o? Ĉu hom'o mi est'is, kiu'n vi am'as aŭ mal'feliĉ'ul'o loĝ'ant'a sub polic'a observ'o? ... He ... Kio'n vi far'is nun? Ĉu vi sci'as, ke 59 post tio ĉi mi ne pov'as viv'i kun vi? ... Eĉ se mi vol'us, mi ne pov'as ... Mi ne pov'as viv'i kun hom'o, kiu en'ir'as en mi'a'n anim'o'n kiel iu'n drink'ej'o'n. Kaj tio ĉi est'as nom'at'a ĉe vi pruv'o de sen'fin'a am'o! ...

Pro koler'o li ne pov'is parol'i. Li sid'iĝ'is sur unu seĝ'o'n kaj en'pens'iĝ'is: "Kia'j kre'it'aĵ'o'j est'as tio—la vir'in'o'j! Kaj kia'j kompren'o'j pri am'o! Kaj kio'n ŝi far'is nun? ... Ŝi ek'sci'is ... pri la kvin mil'o'j da frank'o'j ... Ĉu do mi pov'os post tio ĉi viv'i kun ŝi? ... Ne'sat'iĝ'ebl'a'j kre'it'aĵ'o'j! ... Ne sufiĉ'as al ili tio, kio'n oni don'as al ili de si'a ekzist'o ... ne, ili ni'n bezon'as tut'a'n, kun ĉiu'j nerv'o'j kaj cerb'o ... Jes ... jes, mi ŝi'n for'las'os ..."

Li star'iĝ'is.

—Ĉu vi sci'as, Ne'ven'a? Se est'us trov'int'a tiu'j'n ĉi kajer'o'j'n iu mi'a mal'amik'o, mi pli volont'e pac'iĝ'us, ol nun. Mi komenc'us batal'o'n kontraŭ li, mi bat'us li'n per li'a'j mank'o'j, mi li'n mal'am'us, ebl'e mi li'n mort'ig'us ... Kaj kun vi kia batal'o? Aŭ mi dev'os komenc'i mi'n prav'ig'i, pet'i pardon'o'n ... Ne, ne, de nun plu'e'n ni'a'j plej ordinar'a'j delikat'aĵ'o'j est'os fals'a'j ... ne'sincer'a'j ... Vi dis'bat'is ankaŭ tiu'n feliĉ'o'n, kiu est'as ebl'a en tiu ĉi mond'o ... Vi vol'is mi'n ek'kon'i nepr'e tut'a'n ... kaj vi ek'kon'is mi'n ... ĉu vi konvink'iĝ'is nun, ke nepr'e tut'a hom'o ne pov'as est'i am'at'a, ĉar li valor'as neni'o'n. Ĉu mi ne est'is prav'a dir'ant'e al vi ne grat'i tre mult'e en vi'a feliĉ'o, se vi ne vol'as ĝi'n kripl'ig'i ... Kaj kio'n vi gajn'is nun? ... Mi ne pov'as viv'i kun vi ... mi ne pov'as ... eĉ se mi vol'us ... Ni'a'j rigard'o'j ne pov'as renkont'iĝ'i plu, ne mal'lev'ant'e ni'a'j'n okul'o'j'n unu antaŭ la ali'a ...

Kaj ne ek'rigard'ant'e ŝi'n, ne dir'int'e al ŝi adiaŭ, li el'ir'is el la ĉambr'o.

Nur nun Ne'ven'a kompren'is, ke tiu ĉi hom'o, kiu montr'iĝ'is al ŝi tiel terur'a post la tra'leg'o de la kajer'o'j, est'is al ŝi tiel kar'a, ŝat'at'a pli ol ĉiam. Ŝi ĉio'n, ĉio'n pardon'is al li nun ... 60 nur ke li rest'u ĉe ŝi. Ŝi kontent'iĝ'os per tio, li viv'u kiel li vol'as, li far'u kio'n li vol'as, nur li ne for'ir'u.

Mal'fru'e dum la nokt'o li'n atend'is Ne'ven'a, sed li ne ven'is. Maten'e ŝi ricev'is de li leter'o'n, ke li for'ir'as en la provinc'o'n, en si'a'n nask'urb'o'n, ĝis kiam ŝi decid'os kio'n ŝi far'os.

Tiu ĉi leter'o don'is al ŝi esper'o'n ... "Li cert'e vol'as minac'i mi'n, pun'i mi'n ... Ne, ne, tiu ĉi hom'o merit'as est'i am'at'a, kia ajn li est'as ... antaŭ li mi ne hont'as humil'iĝ'i kaj li'n pet'i". Kaj ŝi skrib'is al li tia'n leter'o'n, kia'n ne skrib'us eĉ kondamn'it'o por amnesti'o. Ŝi'a leter'o trankvil'ig'is ŝi'n, ŝi pens'is ke la vent'eg'o for'pas'os kaj de'nov'e ek'est'os por ŝi trankvil'a'j tag'o'j en la viv'o.

Post kelk'a'j tag'o'j Mitjo ricev'is rekomend'it'a'n leter'o'n de si'a edz'in'o, sed ne respond'is ...

61

Du talent'o'j.

La fiakr'o halt'is antaŭ la hotel'o, pli ver'e gast'ej'o. Irmov mal'supr'e'n'ir'is de ĝi kaj ordon'is ke oni port'u la pak'aĵ'o'n supr'e'n, pag'is la vetur'ig'ist'o'n, don'is al li trink'mon'o'n kaj en'ir'is la kaf'ej'o'n, la mal'supr'a'n etaĝ'o'n de la konstru'aĵ'o.

La dom'o'mastr'o estim'e li'n renkont'is.

—Prepar'u supr'e por lav'i mi'n kaj por la vesper'manĝ'o i'o'n facil'a'n: sup'o'n de kok'id'o kaj du'on'kuir'it'a'j'n ov'o'j'n. Mi'a stomak'o est'as iom delikat'a, ĝi ne pov'as ĉio'n toler'i,—li sen'kulp'ig'ad'is si'n.

La dom'o'mastr'o promes'is ĉio'n. Li sci'is, ke tia'j stomak'o'j bon'e pag'as, des pli, ke la sinjor'o ŝajn'is est'i iu alt'rang'ul'o. Tia'n form'o'n de vintr'a palt'o li vid'is nur en Sofio. La publik'o en la kaf'ej'o atent'e rigard'is la nov'al'ven'int'o'n kaj kun rid'et'o aŭd'is la mend'o'n por vesper'manĝ'o. Ili kvazaŭ ne kred'is, ke la stomak'o ĉe la hom'o'j est'as divers'a kaj ke ekzist'as bulgar'o, kiu ne pov'us digest'i i'o'n en tiu ĉi mond'o.

La hotel'mastr'o kun la nov'a vojaĝ'ant'o ir'is supr'e'n. Ĉiu'j ek'parol'is.

—Kiu est'as tiu ĉi?

—Est'as iu inĝenier'o ... dir'is unu, mult'e da tia'j pas'as nun.

—Dev'as est'i iu revizor'o ...

—Revizor'o! ... ek'rid'is ali'a. Kio'n li revizi'os ĉi tie? En la tut'a ĉirkaŭ'aĵ'o oni ne pov'as trov'i 100 groŝ'o'j'n en'tut'e.

—Ebl'e nur tiel pas'as la hom'o.

—Kie'n li pas'os? Ni ja est'as ĉe la fin'o de la mond'o.

62

Post unu hor'o Irmov mal'supr'e'n'ir'is lav'it'a, komb'it'a, kun ali'a'j vest'o'j. Li sid'iĝ'is apud unu tabl'o, super'ŝut'it'a de gazet'o'j, sed ne kuraĝ'is ili'n tuŝ'i, preskaŭ ĉiu'j ĉef'artikol'o'j est'is makul'it'a'j de divers'a'j manĝ'aĵ'o'j.

—Ĉu la manĝ'aĵ'o est'as pret'a? demand'is li.

—Bon'vol'u, sinjor'o, en la ali'a'n ĉambr'o'n, tie manĝ'as la ofic'ist'o'j.

Irmov pas'is en la ali'a'n ĉambr'o'n kaj trov'is tie 5-6 person'o'j'n, lok'a'j'n grand'ul'o'j'n. Unu'j el ili leg'is gazet'o'j'n, ali'a'j parol'is pri la kuir'ej'o kaj kritik'is la pas'int'jar'a'n kuir'ist'o'n. Irmov sid'iĝ'is, laŭt'e tus'is, al'kroĉ'is la viŝ'tuk'o'n ĉe la kol'um'o, tir'is flank'e'n mal'plen'a'n manĝ'il'ar'o'n kaj atend'is. Oni al'port'is al li buljon'o'n de kok'id'o. La abon'ant'o'j de'las'is la gazet'o'j'n, ĉes'is parol'i kaj ne'vol'e observ'ad'is la nov'al'ven'int'o'n. Sci'vol'em'o, miks'it'a kun envi'o, est'is leg'ebl'a en ili'a'j okul'o'j. Ili instinkt'e mal'am'is tiu'n ĉi hom'o'n, ven'ant'a'n de ali'a mond'o—de tie, kie ili neniam est'is, aŭ, se ili est'is, apenaŭ re'est'os tie. Kaj li eĉ ne rimark'is, aŭ ŝajn'ig'is, ke li ne vid'as ili'n. Ĉi tio ankoraŭ pli malic'ig'is ili'n. Se ili est'us cert'a'j, ke li ne est'as iu alt'rang'ul'o, kiu per unu kapt'o ĉe la kol'um'o pov'as ili'n for'ig'i de la ter'glob'o, ili est'us aranĝ'int'a'j al li iu'n lok'a'n ŝerc'o'n. Sed ĉiu li'n konsider'is kiel grand'ul'o de si'a ministeri'o.

Vesper'manĝ'int'e, Irmov dir'is, ke oni al'port'u al li supr'e'n la kaf'o'n, li'n vek'u fru'e kaj supr'e'n'ir'is en la hotel'o'n. Ĉies buŝ'o mal'ferm'iĝ'is.

Ili salt'is antaŭ la hotel'mastr'o por demand'i, kia hom'o est'as tiu.

Plen'a dis'rev'iĝ'o kaj grimac'o'j. La nov'al'ven'int'o si'n en'skrib'is en la libr'o de vojaĝ'ant'o'j: "verk'ist'o".

—Vid'u li'n! ... kaj mal'mult'e rest'is, ke mi li'n konsider'u kiel ĉef'revizor'o'n.

—Diabl'o pren'u ankaŭ la verk'ist'o'j'n! ... Ĉu ili kun buljon'o'j si'n nutr'as.

Ĉiu'j kviet'iĝ'is. Kaj kelk'a'j, kiu'j antaŭ moment'o pens'is ek'rigard'i 63 tiu'n ĉi vesper'o'n en la kas'o'j'n, vok'is al la knab'o al'port'i la triktrak'o'n. Neni'u vol'is sci'i, ke supr'e super ili'a'j kap'o'j mal'dorm'as bulgar'a verk'ist'o kaj, ebl'e, gal'e jam puŝ'as ili'n sur si'a'n plum'o'n. Li ne pov'is romp'i ili'a'n pac'o'n, li ne est'is tim'ind'a, li ne est'is revizor'o.

La ali'a'n tag'o'n Irmov ir'is en la gimnazi'o'n renkont'iĝ'i kun instru'ist'o, kiu'n oni rekomend'is al li, por li'n help'i en la kolekt'o de material'o por li'a nov'a histori'a roman'o. La instru'ist'o apenaŭ ne sven'is, sci'iĝ'int'e kun kiu li parol'as, kvankam post moment'o li est'is dev'ig'at'a konfes'i, ke preskaŭ neni'o'n li leg'is de li'a'j verk'o'j.

—Ah! vi ne sci'as, sinjor'o Irmov, kiel la provinc'o mort'ig'as la hom'o'n, precip'e ni'n, la instru'ist'o'j'n. Ĝi el'suĉ'as ni'a'n tut'a'n sang'o'n, kaj ni fin'e far'iĝ'as konserv'aĵ'o'j. Kaj ne ke mank'as temp'o kaj leg'aĵ'o ... ne, sed por kio? Por viv'i kaj mort'i ĉi tie, eĉ tio ĉi, kio'n oni leg'is, pli ol sufiĉ'as. Bulgario ni'n ofer'as kaj ni ĝi'n akcept'as por pec'o da pan'o. Ni perd'is ĉi tie apetit'o'n viv'i, kaj sen tiu ĉi apetit'o oni, se ne kadavr'o, almenaŭ est'as mal'san'ul'o. Ni dum ni'a tut'a viv'o gard'as diet'o'n.

Irmov neni'o'n re'parol'is al li. La instru'ist'o daŭr'ig'is.

—Vi, ebl'e, dir'os al mi: la leg'ad'o est'as cel'o, ne rimed'o ... Ne est'as tiel. La libr'o rest'as ĉiam libr'o kaj ne pov'as anstataŭ'ig'i viv'a'n hom'o'n. Est'as minut'o'j, kiam mi est'us prefer'int'a la societ'o'n de iu viv'ĝoj'a stult'ul'o antaŭ ĉiu'j volum'o'j de la eŭrop'a'j verk'ist'o'j. La libr'o sen societ'o est'as terur'a. Ĝi nask'as rev'o'j'n kaj apetit'o'j'n, kaj la ministeri'o de'long'e per cirkuler'o'j mal'permes'is rev'i kaj tro'manĝ'i. Ĉu vi sci'as, ke iam mi vol'as for'kur'i de ĉi tie, kie'n mi'a'j okul'o'j vid'as. Ir'i en Sofion, far'iĝ'i kelner'o en iu bier'ej'o—tie la viv'o est'as ĉiam pli en'hav'a ol la ni'a. Se mi est'us Napoleono, mi neni'ig'us la mal'grand'a'j'n urb'o'j'n kaj vilaĝ'o'j'n. Ne est'as tiom terur'a la mal'sat'o, la mizer'o, 64 terur'a la sol'ec'o tie ĉi ... tiu ĉi ĝis'mort'a izol'ec'o de ĉio. Ni, ĉi tie, ne pri vagon'ar'o, sed pri fiakr'o ĝoj'as kiel infan'o'j. Ni mal'kutim'is je poezi'o, muzik'o, kant'o'j. Ni forges'is vir'in'a'j'n kares'o'j'n. Vilaĝ'an'in'o kelk'a'foj'e ni'n al'log'as pli, ol vi'n vi'a'j dekolt'it'a'j bel'ul'in'o'j en la bal'o'j. Ni atrofi'iĝ'is ĉi tie kaj simil'as je mumi'o'j, nur ke ni ankoraŭ spir'as, pens'as kaj sent'as, ĝis kiom al ni permes'as la budĝet'o kaj la ministeri'o.

Irmov li'n aŭskult'is kaj plen'e kompren'is li'a'n humor'o'n. Kaj en la profund'o de si'a anim'o li est'is kontent'a, ke la sort'o ne destin'is al li tia'n part'o'n. Li neniam pac'iĝ'us kun tio. "Mal'feliĉ'ul'o'j!" li pri'pens'is kaj ne trov'is bezon'e eĉ li'n konsol'i.

Marŝ'ant'e tra la urb'o, ili pas'is preter alt'a, du'etaĝ'a dom'o kun vend'ej'o mal'supr'e kaj vast'a kort'o mal'antaŭ'e.

Sur la supr'a etaĝ'o est'is balkon'o.

—Al kiu aparten'as tiu ĉi dom'o? demand'is Irmov.

—Al riĉ'a mal'jun'ul'o, sed nun ĉio est'as en la man'o'j de li'a bo'fil'o Linovski. Ver'ŝajn'e vi ne kon'as li'n, la tut'a'n region'o'n li ten'as en si'a poŝ'o. Post ne'long'e li est'os deput'it'o, kaj de'long'e li dev'us est'i pend'ig'it'a.

—Linovski! ... mi kon'is tia'n hom'o'n iam. En Franci'o li stud'is leĝ'o'scienc'o'n, post'e li hav'is disput'o'n kun la juĝ'ej'o'j pro fals'ig'o de diplom'o.

—Tio ĉi est'as mal'nov'a histori'o. Nun li fals'ig'as ankaŭ la patr'in'a'n lakt'o'n de si'a'j infan'o'j, sed la leĝ'o ne tuŝ'as li'n.

—Do, li est'as la sam'a Linovski?

—Dev'as est'i la sam'a, ĉu pov'as ekzist'i ali'a Linovski, li est'as unu en tut'a Bulgario. Se vi nur vid'us li'n ... neni'o'n li tim'as, neni'o'n li konfes'as.

Post moment'o ili dis'iĝ'is kaj Irmov ir'is en la restoraci'o'n.

Apud la tabl'o, ĉe kiu li tag'manĝ'is, sid'is tut'a kompani'o de ge'vir'o'j.

Li'a manĝ'il'ar'o est'is si'a'lok'e, sed, por pas'i, li dev'is mal'trankvil'ig'i iu'j'n el ili.

65

—Pardon! ... ĝentil'e dir'is li.

La kompani'o komenc'is sen'kulp'iĝ'i, ke ĝi est'as okup'int'a li'a'n tabl'o'n.

—Est'as neni'o ... est'as neni'o. Mi pet'as vi'n, al mi est'as agrabl'e ... Post kvin minut'o'j li kon'at'iĝ'is kun ĉiu'j.

—D^ro Ivanov! ...

—Membr'o de la tribunal'o Rankov ...

—Instru'ist'o Markov ...

—Kapitan'o Ŝevronov ...

—Sinjor'in'o tia ... k. t. p.

Post iom, ek'sci'int'e, ke Irmov morgaŭ for'vetur'os al iu vilaĝ'o—ili decid'is ir'i tie'n gast'e ĉe la land'lim'a kapitan'o.

—Ni pren'os manĝ'aĵ'o'n kaj trink'aĵ'o'n ...

—Ĝust'e la nokt'o'j est'as lun'a'j ...

—Nur nokt'e kun fiakr'o ... kun glit'vetur'il'o,—insist'is la sinjor'in'o'j.

—La el'spez'o'j po egal'e, laŭt'iĝ'is iu.

Ĉe la pens'o pri la morgaŭ'a festen'o, la kompani'o gaj'iĝ'is kaj ĉiu'j komenc'is rigard'i ĉu iu ne tromp'iĝ'os regal'i.

Neni'u decid'iĝ'is. Iu'temp'e Irmov frap'is per si'a glas'o la tabl'o'n. Ven'is la restoraci'estr'o.

—Al'port'u bier'o'n!

—Kiom?

—Kiel kiom? kiom ni est'as: 7-8-10 bier'o'j'n.

La kompani'o rid'aĉ'is ĝis la orel'o'j.

—Kaj tio ... daŭr'ig'is Irmov, al'port'u i'a'n al'manĝ'aĵ'o'n por la bier'o ... nur pli mult'e, kaj por la sinjor'in'o'j ... kio'n ili am'as?

—Ankaŭ ili trink'as bier'o'n, dir'is iu.

La sinjor'in'o'j modest'e ek'rid'is kaj, kiam oni el'port'is la bier'o'j'n, ĉiu'j tost'is kun Irmov. Li klopod'is est'i afabl'a kun ili, pri'demand'is ili'n: kiel ili viv'as, kie'n ili ir'as, ĉu ili hav'as distr'o'j'n.

—Pli bon'e ne demand'u, dir'is la kapitan'o, ni est'as tie ĉi viv'a'j en'ter'ig'it'a'j. Post la Sofia milit'ist'a klub'o fal'i en tia'n stal'o'n ...

66

—Ha vi, la milit'ist'o'j, kial vi plend'as, vi est'as la dorlot'it'a'j infan'o'j de Bulgario, ek'parol'is la kurac'ist'o. Kio'n ci far'as tie ĉi? tut'a'n tag'o'n ci mal'labor'as, kaj la nokt'o'n ci sid'as tie ĉi kaj la unu'a'n de ĉiu monat'o trak ... trak 400 frank'et'o'j'n kaj iom pli ...

—Ne est'as tut'e tiel ... ĉu ni ne gard'as la land'lim'o'n! La serb'o'j ... ni ek'aŭd'as i'o'n, prepar'as si'n kontraŭ Aŭstrio ...

—Ili prepar'as pork'a'j'n kolbas'o'j'n por Aŭstrio ... Ci demand'u ni'n, la mizer'ul'o'j'n. Tut'a'n monat'o'n ci ĉirkaŭ'ir'u la region'o'n, tag'e ci ne hav'as temp'o'n manĝ'i, nokt'e oni ne las'as ci'n en pac'o: pro febr'o oni ci'n vek'as, kaj kiam ci ir'as, oni ne pag'as, ĉiam amik'o'j est'is ... kon'at'ul'o'j. Kvazaŭ la medicin'o hav'as i'o'n komun'a'n kun la amik'ec'o.

—Kaj kiel est'as la region'o en san'stat'a rilat'o? demand'is Irmov.

—Kiel ĝi est'as? Mal'san'o'j est'as por 10,000 frank'o'j jar'e, kaj 50 frank'o'j'n ci ne pov'as en'spez'i monat'e. La ĉi tie'a'j hom'o'j est'as tia'j, ke ili kapabl'as mort'i, nur ne pag'i vizit'o'j'n.

—Do, la salajr'o ne sufiĉ'as?

—Por pan'o ne sufiĉ'as, kaj vi ja sci'as, la scienc'o marŝ'as, ne atend'as ... neces'as nov'a'j libr'o'j, gazet'o'j, perfekt'iĝ'o'j.

—Silent'u ci, nur de la drink'ej'estr'o'j por atest'o'j tiu'n ĉi jar'o'n ci pren'is pli ol 500 frank'o'j. Kaj ni? kiel ŝajn'as al ci? Pur'a'n mon'o'n da 236 frank'o'j 36 centim'o'j, turn'u ĝi'n ĉiel, rest'as ĉiam tiel. La tut'a region'o est'as en ci'a'j man'o'j, hom'a'n viv'o'n ci dispon'as, ci pend'ig'as la hom'o'j'n, kaj ci mem viv'as kiel skrib'ist'o. Por edz'iĝ'o'fest'o mon'o'n ci ne hav'as, aŭd'ig'is si'n la juĝ'ist'o.

—Kial ci ne far'iĝ'as advokat'o?

—Mi ja far'iĝ'os ... Ankoraŭ du jar'o'j rest'as al mi ĝis pensi'ul'iĝ'o.

Unu'vort'e, est'is eĉ ne unu kontent'a hom'o—ĉiu'j est'is ofend'it'a'j de Bulgario. Irmov ne inter'romp'is ili'n.

67

—Mi kompren'as, daŭr'ig'is la kapitan'o, ni aŭ dev'as hav'i arme'o'n kiel dec'as, aŭ oni ĝi'n mal'dung'u. La arme'o est'as ĉio por la regn'o. Oni dev'as memor'i, ke la oficir'o ne est'as ŝtat'a. Se vi vol'as pac'o'n, prepar'u vi'n por milit'o, dir'is Napoleono—erg'o—pag'u bon'e vi'a'j'n oficir'o'j'n.

—Antaŭ ĉio la popol'o dev'as est'i san'a: mal'san'a popol'o, mal'san'a'j urb'an'o'j—mal'san'a'j soldat'o'j. Mens san'a in corpore san'o. Do, la kurac'ist'o'j dev'as est'i plej bon'e garanti'it'a'j.

—La fin'a cel'o de ĉio est'as la just'ec'o—al ni ven'as kaj ŝtat'a'j, kaj milit'ist'a'j, kaj mal'san'a'j, kaj san'a'j ... Angli'o, dir'is mi ne memor'as kiu filozof'o, ten'as si'a'n tut'a'n ŝip'ar'o'n kaj arme'o'n, por ke funkci'u kelk'a'j magistrat'o'j. Jen kial la situaci'o de l’juĝ'ist'o dev'as est'i plej mult'e asekur'it'a.

En la kompani'o sid'is iu popol'instru'ist'o de la vilaĝ'o'j. Aŭskult'ant'e ili'n, li ne kuraĝ'is plend'i: li hont'is dir'i antaŭ tiom da hom'o'j kia'n salajr'o'n ricev'as, kaj krom tio li ne kon'is iu'n scienc'ul'o'n dir'int'a i'o'n en favor'o de l’bulgar'a popol'instru'ist'o.

Post ne'long'e Irmov de'nov'e mend'is po unu bier'o. Iom post iom la inter'parol'o perd'is la scienc'a'n karakter'o'n, ili komenc'is rakont'i divers'a'j'n bulgar'a'j'n ŝerc'o'j'n kun lok'a kolor'o. Ĉe kelk'a'j pli fort'a'j pec'o'j la sinjor'in'o'j pren'is tia'j'n virg'a'j'n fizionomi'o'j'n, ke la tut'a pipr'o de la anekdot'o'j tra'fal'is sen'cel'e. Post'e ili pas'is al la kant'o'j. Irmov tri'a'n foj'o'j'n mend'is bier'o'n kaj pozitiv'e ĉarm'is ĉiu'j'n. Kelk'iu'j eĉ demand'is li'n, kie ili pov'as trov'i li'a'j'n verk'o'j'n.

—He, tio, la verk'ist'o'j est'as mal'ŝpar'ul'o'j, tra'murmur'is iu al si'a najbar'o.

—Kompren'ebl'e, saĝ'o'n ili hav'as sen'pag'e; li sid'iĝ'as, skrib'aĉ'as i'o'n fuŝ'e, iu'n mok'aĵ'o'n ... kaj hop, 100 fr. Oni dir'as ke Vazov[3] per si'a'j roman'o'j konstru'is dom'o'j'n.

—Kaj ni ni'a'n tut'a'n cerb'o'n el'uz'as por 200 fr. monat'e.

68

Post la kant'o'j oni met'is la tabl'o'j'n flank'e'n, trov'is ie du ek'dorm'int'a'j'n cigan'o'j'n, vek'is ili'n kaj komenc'iĝ'is danc'o'j. Iu'n temp'o'n la kompani'o tiel entuziasm'iĝ'is, ke ĝi el'kri'is eĉ "hur'a", kiam Irmov deklar'is al la restoraci'estr'o, ke hodiaŭ li pag'as ĉio'n.

—Tamen, hont'e est'as, flustr'is iu al si'a'j kamarad'o'j. La hom'o est'as ĉi tie pli ĝust'e ni'a gast'o, kaj ni li'n las'as pag'i ĉio'n.

—Kiu li'n dev'ig'as, li mem vol'as ...

—Ne dec'as, ankaŭ ni dev'as pag'i i'o'n. Kio'n pens'os la hom'o pri ni? Li ni'n pri'skrib'os ie.

—Kaj re'e li hav'os si'a'n mon'o'n.

Ĝis la 4a hor'o maten'e daŭr'is la vesper'fest'o. La restoraci'estr'o ankaŭ est'is kontent'a de la verk'ist'o kaj, kiam ĉiu'j star'iĝ'is por for'ir'i, li salt'is kaj mem don'is al li la surtut'o'n. Ili el'ir'is sur la strat'o'n kaj far'is tia'n bru'o'n, ke la ek'dorm'int'a patriark'ec'a urb'et'o tut'a salt'is el la lit'o, kvazaŭ pro brul'ad'o. Sed la polic'estr'o est'is kun ili, kaj la du patrol'a'j polic'an'o'j respekt'e salut'is la kompani'o'n.

Du-tri foj'o'j'n post la inter'parol'o kun la instru'ist'o, Irmov renkont'ad'is Linovski en la strat'o'j, sed ankoraŭ de mal'proksim'e li ĉu re'ven'is mal'antaŭ'e'n, ĉu de'ir'is en ali'a'n strat'o'n. Li neniel vol'is renkont'iĝ'i kun hom'o, al kiu li jam kiel student'o ne don'is la man'o'n—precip'e, kiam li ek'sci'is, ke li nun tro riĉ'iĝ'is kaj fuŝ'ag'as en la tut'a region'o. Do, ne van'e oni antaŭ'dir'is, ke tiu ĉi hom'o je ĉio est'as kapabl'a ... ke por li elekt'o ne ekzist'as en la viv'o.

Sed iu'n foj'o'n okaz'e ili renkont'iĝ'is vizaĝ'o kontraŭ vizaĝ'o. Irmov ne sci'is kio'n far'i kaj ne'vol'e halt'is.

—Irmov!? ĉu est'as vi? Mi vi'n serĉ'is, sci'iĝ'int'e, ke vi est'as tie ĉi. Oni dir'as al mi, ke vi est'is en la vilaĝ'o'j ... kolekt'as material'o'n por nov'a dram'o ... aŭ roman'o. Mi de tiu'j afer'o'j ne mult'e kompren'as, sed vi'a'j'n labor'aĵ'o'j'n mi leg'is. Ĉiam vi 69 flug'as alt'e'n, hom'o'j'n de Mars'o pri'skrib'as ... ĉiam honest'a'j ... ĉiam hero'o'j—eĉ ne unu mal'bon'ul'o. Vi rest'os tie ĉi ankoraŭ iu'n tag'o'n, jes? Mi vol'as vi'n vid'i, iom inter'parol'i. Kiom da jar'o'j ni ne vid'is ni'n! Ni ja est'is kun'lern'ant'o'j—kaj hodiaŭ ... tiu'n ĉi vesper'o'n vi vesper'manĝ'os ĉe ni? ... ne ... ne ... ĉi tio est'as decid'it'a.

—Mi apenaŭ pov'os, dir'is sen'decid'e Irmov, tiu'n ĉi vesper'o'n mi vol'as iom labor'i.

—Neni'a labor'o ... En Sofio vi labor'os. Kie vi labor'os en la ĉi tie'a atmosfer'o. Jam nun ni ir'os kun'e hejm'e'n.

—Sed mi'n oni atend'os tie. Est'as instru'ist'o, al kiu mi promes'is.

—Li atend'os ... mi send'os la serv'ist'o'n dir'i al li, ke vi est'as ĉe mi. Kaj kio'n vi manĝ'os tie? Tiu baj[4] Koljo ili'n nutr'as tiel ... Mi'a'j'n pork'o'j'n mi pli bon'e nutr'as.

—Sed por mi tie oni kuir'as special'e.

—Ankaŭ mi prepar'os ĉio'n special'e por vi, kaj vin'o'n—vi ne trink'is tia'n. Mi al la tut'a region'o liver'as vin'o'n, sed vin'o'n ... trink'as nur mi. Nenia'manier'e mi al'las'os, ke vi nutr'iĝ'u tie. Ne rigard'u la ofic'ist'o'j'n—ili manĝ'as kio'n vi don'as al ili. Ili ne rajt'as hav'i gust'o'n. Ili'a stomak'o dev'as el'ten'i dum 15 jar'o'j la venen'o'j'n de vi'a baj Koljo ... kaj tiom. Post'e en'ter'ig'o, pensi'o ... orf'o'j, est'ont'a'j ofic'ist'o'j ktp. Sed sufiĉ'e ni parol'aĉ'is, ni ir'u. Vi ne pov'as prezent'i al vi kiom mi est'as kontent'a.

—Prav'e dir'i al vi, mi ne pov'os ven'i, mi sent'as mi'n lac'a.

—Aŭskult'u, Irmov, mi komenc'as suspekt'i, ke vi simpl'e ne vol'as ven'i ĉe mi. Kred'ebl'e, la ĉi tie'a'j sinjor'o'j est'as al vi parol'int'a'j Di'o sci'as kio'n pri mi.

—Kial do? Kiu parol'os al mi pri vi.

70

—Kiu! ... ĉiu'j. Ili ĝis la last'a est'us mi'n dron'ig'int'a'j en glas'o da akv'o. Ili ankoraŭ ne pov'as pardon'i al mi, ke mi, fremd'ul'o, sid'iĝ'is sur ili'a kol'o. Sed mi kul'o'j'n ne tim'as—ili ne pik'as, nur zum'as. Mi sci'as, ke ĉiu'j ... ankaŭ vi en Eŭrop'o[5] rigard'is mi'n mal'rekt'e ... sed la pas'int'a est'as pas'int'a. Mi sci'as, ke nun vi est'as verk'ist'o—eminent'ul'o ... Kaj, ebl'e, iu'n tag'o'n tiu ĉi strat'o port'os vi'a'n nom'o'n, ĉar vi pas'ad'is tie ĉi, sed nun'moment'e en tiu ĉi strat'o mi hav'as propr'a'n dom'o'n, kaj vi dev'as gast'i ĉe mi. Ni parol'os pri Okcident'o, literatur'o, pri vi. Nun por mal'long'e ni de'ir'os en la gast'ej'o'n, kaj de tie hejm'e'n.

Irmov ne kuraĝ'is rifuz'i—la ĝentil'ec'o venk'is. "Plej post'e sci'vol'em'e est'as vid'i de proksim'e tiu'n ĉi hom'o'n ... kio ja rest'is en li ankoraŭ hom'a?" Ili ek'ir'is kaj en'ir'is en grand'a'n drink'ej'o'n. Apud ĝi'a'j el'uz'it'a'j nud'a'j tabl'o'j sid'is grup'o'j da vilaĝ'an'o'j. Fort'a odor'o je brand'o sufok'is la delikat'a'n naz'o'n de la Sofia rev'ant'o. Li ne'vol'e far'is grimac'o'n.—"Jen, ja ankaŭ la naci'a odor'o, dir'is rid'et'ant'e Linovski. Ĝi ne est'as tiel agrabl'a, kiel vi ĝi'n pri'skrib'as en vi'a'j rakont'o'j".—Ĉe la dekstr'a flank'o de l’drink'ej'o pord'o konduk'is al la butik'o, tro'ŝarĝ'it'a per ĉiu'spec'a'j komerc'aĵ'o'j sen'ord'e dis'ĵet'it'a'j. Trans ali'a pord'o est'is vid'ebl'a la kort'o. Apud la ŝtup'ar'o mem trankvil'e kuŝ'is kelk'a'j grand'a'j, gras'ig'it'a'j pork'o'j. Plu'e du person'o'j fal'ig'ad'is bov'o'n; la tri'a ten'is en si'a man'o mal'grand'a'n akr'a'n tranĉ'il'o'n. Post ne'long'e la man'o kun la tranĉ'il'o mal'aper'is en la gorĝ'o'n de l’bov'o ... Terur'a'j konvulsi'o'j mov'ig'is ĝi'a'n tut'a'n korp'o'n, la krur'o'j sen'esper'e frap'is la ter'o'n kaj streĉ'is la ŝnur'o'j'n. Ĝi mort'ad'is mal'rapid'e, kun mal'ferm'it'a'j pro terur'o'okul'o'j, kun plen'a konsci'o pri la far'it'a per'fort'o, ne suspekt'ant'e, ke ĝi'a'j frat'o'j en Okcident'o ne sukces'as eĉ 71 antaŭ'mort'a'n agoni'o'n. Irmov ne'vol'e de'turn'is si'a'j'n okul'o'j'n. Linovski trankvil'e rigard'is la bov'o'n kaj iu'temp'e si'n turn'is al Irmov.

—Ne simil'as al vi'a'j tem'o'j, tio ĉi est'as la viv'o. La tem'o est'as krud'a ... ne art'ist'a, kaj la honorari'o est'as pli grand'a, mult'e pli grand'a ol la vi'a. Ĉu vi vid'as, jen tie, tiu'n pork'o'n, kuŝ'iĝ'int'a'n en la kot'o, kvazaŭ ĝi est'as en hotel'o "Royal". Ĉu vi sci'as, ke mi por ĝi ricev'is pli grand'a'n premi'o'n, ol vi por la last'a dram'o ĉe la konkurs'o. Pardon'u pro la kompar'o, sed tiel ĝi est'as. La cirkonstanc'ar'o ne est'as poezi'a, sed por mi grav'as la rezultat'o. La mon'o est'as unu kaj sam'a, ĉu don'it'a por iu sentimental'a roman'o aŭ por pur'ig'o de neces'ej'o'j. Jen ĉi tiu'n afer'o'n oni ne vol'as kompren'i, kaj tial ekzist'as mal'feliĉ'ul'o'j. Mi sci'as, ke vi est'as ali'opini'a: por vi ankaŭ la mon'o hav'as biografi'o'n, ankaŭ ĝi dev'as est'i pur'a, nobl'a. Kaj la mond'o est'as tia, ke la mal'pur'a labor'o pli mult'e en'spez'ig'as, ĉar ne ĉiu entrepren'as ĝi'n.—Post iom da temp'o ili el'ir'is el la gast'ej'o kaj ek'ir'is al la dom'o de Linovski.

Irmov ekzamen'ad'is en profil'o si'a'n kun'ir'ant'o'n kaj mir'is pri li'a trankvil'ec'o, sen'zorg'ec'o kaj gaj'a humor'o. "Ĉu li ja neni'o'n sent'as? Ĉu li ja ĉio'n forges'is? Ĉu ja la societ'o de l’pork'o'j mort'ig'is ĉe li ĉio'n hom'a'n?" ... Ili ating'is la dom'o'n, supr'e'n'ir'is la du'a'n etaĝ'o'n, tra'pas'is grand'a'n koridor'o'n kaj en'ir'is en vast'a'n manĝ'o'ĉambr'o'n. Ĝi est'is ord'ig'it'a laŭ Sofia manier'o: grand'a kvar'angul'a tabl'o, alt'a'j lign'a'j apog'seĝ'o'j, apud la mur'o grand'a bufed'o. Sur la tabl'o manĝ'il'ar'o, en la mez'o divers'a'j botel'et'o'j da brand'o'j kaj konjak'o kaj ĉiu'ebl'a'j al'manĝ'aĵ'o'j. De la manĝ'o'ĉambr'o trans mal'ferm'it'a pord'o est'is vid'ebl'a la salon'o: en angul'o vid'et'iĝ'is pian'o, super ĝi la portret'o de la princ'o[6], kaj sur la ali'a'j mur'o'j bild'o'j kun divers'a'j pejzaĵoj—kaj ĉie rembur'it'a mebl'ar'o eĉ ne'kovr'it'a. Irmov 72 est'is surpriz'it'a. Li est'as vid'int'a ankaŭ pli bel'a'j'n mebl'ar'o'j'n ol tiu'j ĉi, ne si'a'j'n—fremd'a'j'n; sed, ne'sci'ant'e kial, li sent'is ĝen'ec'o'n en si'a anim'o. Linovski kompren'is li'a'j'n pens'o'j'n.

—Vi mir'as, ĉu ne? Ĉu est'as la sam'a tiu Linovski, al kiu vi en Eŭrop'o 50 centim'o'j'n ne prunt'e'don'is, ĉar vi sci'is, ke li ne re'don'os ili'n al vi. Sed kio est'as ĉio ĉi kompar'e kun vi'a sort'o? ... glor'o, sen'mort'ec'o, monument'o'j ... Ne mir'u: ĉiu'okaz'e, ankaŭ ni est'as io en la viv'o, kvankam mal'dekstr'a'j.

—Mal'dekstr'a'j, kiu'j hav'as kelk'a'j'n par'o'j'n da dekstr'o'j, dir'is rid'et'ant'e Irmov, mi ne pov'us amas'ig'i ĉio'n ĉi dum 100 jar'o'j.

—Vi ĉio'n turn'as en pens'o'j'n kaj figur'o'j'n, kaj ni ni'a'n tut'a'n cerb'o'n ŝanĝ'as en spes'dek'o'j'n.

En tiu temp'o en la koridor'o est'is aŭd'at'a tia kri'o, kvazaŭ tut'a rot'o da soldat'o'j atak'is la ĉambr'o'n. La pord'o bru'e mal'ferm'iĝ'is kaj unu post ali'a spir'eg'ant'a'j en'ir'is la infan'o'j de Linovski.

—Kiel vi vid'as, ni bred'as ne nur pork'o'j'n, li dir'is rid'et'ant'e. La infan'o'j ĉirkaŭ'ir'is si'a'n patr'o'n kaj sci'vol'em'e tra'rigard'ad'is la gast'o'n.—Dir'u "bon'a'n tag'o'n" al la onkl'o. La infan'o'j unu post ali'a ir'is ĉe Irmov kaj mem'kontent'e etend'is al li si'a'j'n man'et'o'j'n.

—Bel'a'j, san'a'j knab'et'o'j, dir'is Irmov.

—Ili viv'as en plen'a liber'ec'o, kaj la bat'o est'as mal'permes'it'a. Ankaŭ mi hav'as princip'o'j'n. La infan'o ne dev'as est'i tim'ig'it'a, por ke ĝi tim'u post'e neniu'n en la viv'o. Al instru'ad'o apart'a'n em'o'n ili ne hav'as, kaj mi ne tro'labor'ig'as ili'n, sed la gimnazi'o'n ili fin'os ĉiu'j, kaj post'e ni dis'ig'os la ŝaf'o'j'n de l’kapr'o'j. Unu'j'n mi send'os ekster'land'e'n, la ali'a'j'n mi las'os ĉe mi, nur ne ofic'ist'o'j—ili ne bezon'as, mi de nun difin'is la pensi'o'n de ĉiu.

—He, Ivanĉjo, ven'u ĉi tie'n.

Unu el la infan'o'j proksim'iĝ'is al la patr'o.

—Ivanĉjo, ĉu ci vol'as est'i oficir'o?

73

—Mi ne vol'as, pa'ĉj'o.

—Kaj ofic'ist'o?

—Ne.

—Kaj instru'ist'o?

—Ne, pa'ĉj'o. La instru'ist'o'j marŝ'as kun dis'ŝir'it'a'j pantalon'o'j.

—Kaj kia ci vol'as far'iĝ'i?

—Komerc'ist'o, pa'ĉj'o, kiel ci.

—Kial?

—Ĉar ĉiu'j ven'os al mi pet'i mon'o'n, sed mi al neni'u don'os.

Linovski ek'rid'et'is, kaj Irmov mal'afabl'iĝ'is.

—Nun, infan'o'j, for de ĉi tie! ek'parol'is Linovski, hodiaŭ vi manĝ'os en vi'a ĉambr'o, kaj post'tag'mez'e Petro vetur'ig'os vi'n al la farm'o. Ĉu vi vol'as?

—Ni vol'as, ni vol'as ... kaj post ne'long'e la infan'o'j mal'aper'is en la koridor'o'n.

—Disciplin'o kaj human'ec'o ... sen per'fort'o kaj sen sentimental'ec'o.

—Ĉu vi sci'as, ke vi'a eduk'ad'o est'as iom original'et'a, vi mort'ig'os en la infan'o'j ĉi'a'n hom'ec'o'n. Ĉu de nun vi prepar'as ili'n por procent'eg'ul'o'j?

—Daŭr'ig'u, daŭr'ig'u ... ni kon'as tiu'j'n teori'o'j'n, ni mem pro ili baldaŭ est'us rest'int'a sur la strat'o, se ni ne est'us for'las'int'a ili'n ĝust'a'temp'e. Ĉiu'okaz'e, kia ajn mi est'u, mi kred'as, vi konsent'os, ke mi ne dezir'as mal'bon'o'n al mi'a'j propr'a'j infan'o'j.

—Jes, sed vi'a teori'o est'as fals'a. La viv'o mal'varm'ig'os la plej sentimental'a'j'n jun'ul'o'j'n, kaj pro tio ne est'as neces'a special'a lern'ej'o. Kaj se vi jam nun komenc'as vek'i ĉe ili tiu'j'n instinkt'o'j'n, ili far'iĝ'os sovaĝ'best'o'j—kanibal'o'j.

—Mi ne prepar'as ili'n por misi'ist'o'j. La viv'o est'as best'o'montr'ej'o kaj, se vi mi'n demand'as, mi ne pov'as kompren'i, por kiu vi skrib'as vi'a'j'n dram'o'j'n. Mi leg'is kelk'a'j'n el ili kaj 74 unu mi vid'is sur la scen'ej'o. Kaj, ver'e dir'i al vi, mi ne pov'is kompren'i, kiel saĝ'a'j hom'o'j esper'as, ke kiam ajn, kie ajn, al'ven'os tiu regn'o, pri kiu vi rev'as.

—Ni re'ven'u tiam en primitiv'a'n stat'o'n?

—Kial ni re'ven'os, kvazaŭ ni ne est'as en ĝi nun! ... Aŭskult'u, Irmov, ni ne inter'kompren'os ni'n unu la ali'a'n, ni est'as kre'it'a'j de mal'sam'a kot'o. Vi ne est'as de la "nun'a mond'o", kaj mi est'as nur bulgar'o de la kap'o ĝis la kalkan'o'j kun grand'a ventr'o en la mez'o. Per ĝi mi spir'as, sent'as, viv'as kaj mi sci'as, ke iu'n tag'o'n la infan'o'j mi'n ben'os. Vi dir'os: mi est'as riĉ'a, ili est'as garanti'it'a'j ... Kial vi ili'n eduk'as tiel? Ne est'as tiel, kar'a mi'a! Neni'o est'as cert'a en tiu ĉi mond'o. Jen, vi tim'as neni'o'n—vi'a'n cerb'o'n neni'u pov'as sekestr'i, kaj la plej solid'a'j konstru'aĵ'o'j mal'aper'as "kiel fum'o", kiam aper'as la polic'komisar'o. Vi ne tim'as li'n, sed demand'u la tut'a'n region'o'n, kio est'as pli tim'ig'a: la ĥoler'o aŭ li? Morgaŭ mi ferm'u mi'a'j'n okul'o'j'n, ĉio pov'os renvers'iĝ'i. Aper'os parenc'o'j, zorg'ant'o'j ... advokat'o'j, juĝ'ej'o'j ... kaj tiu'j'n ĉi afer'o'j'n ni kon'as tre bon'e. Jen kial mi ili'n instru'as jam nun sci'pov'i montr'i la dent'o'j'n. Ne forges'u, ke ni viv'as en Bulgario. Sed sufiĉ'as tiom ... nun ni vesper'manĝ'u, kaj en attendant ni glut'u po unu—ĉu vi trink'os konjak'o'n aŭ prun'brand'o'n?

—Al mi est'as egal'e ...

Linovski plen'ig'is la glas'o'j'n.

—Je vi'a san'o ... kaj jen ankaŭ al'manĝ'aĵ'o, ne ĝen'u vi'n, mi tre ĝoj'as, ke ni vid'is ni'n. Mi sci'as, mi sci'as ... ne prav'ig'u vi'n, al vi est'as iom mal'agrabl'a tiu ĉi renkont'o. Sed mi ne koler'as al vi, la mond'o ja est'as tia. Ĉiu hav'as la si'a'n. Vi mir'as pri mi—mi pri vi. Pli bon'e est'as neni'u pri neni'u mir'u. Neni'o est'as mir'ind'a en tiu ĉi mond'o, kiam ĝi okaz'as. Kio'n vi rigard'as tie'n en la salon'o? La pian'o'n? ... Ĉu vi opini'as, ke hejm'e, est'ant'e pian'o, est'as ankaŭ pian'ist'o ... ne ekzist'as ti'aĵ'o. Vi demand'os, kial mi ĝi'n aĉet'is? por la edz'in'o, la infan'o'j?—Van'a 75 babil'o! ... He tiel, mi ĝi'n aĉet'is ... pro plezur'o: la tut'a region'o sci'as, ke nur ĉe mi est'as pian'o.

Tiu'moment'e en la ĉambr'o'n en'ir'is alt'a, jun'a, bel'a vir'in'o. Linovski ŝi'n prezent'is al Irmov. "Kia bel'ul'in'o" ne'vol'e ek'pens'is Irmov kaj, ne vol'ant'e, ĵet'is rigard'o'n al Linovski.

Linovski sci'is, ke li'a edz'in'o impres'os kaj mem'kontent'e rid'et'is. Li'a'j okul'o'j parol'is al Irmov: "kiel vi vid'as, ankaŭ ĉi tio'n en la viv'o ni elekt'is, kiel dec'as."

La vesper'manĝ'o komenc'iĝ'is. Ili manĝ'is, trink'is kaj al la fin'o de l’vesper'manĝ'o Linovski est'is jam du'on'ebri'a. Li komenc'is eĉ insult'i, ne atent'ant'e, ke li'a edz'in'o est'as tie. En la najbar'a ĉambr'o aŭd'iĝ'is voĉ'o de infan'o kaj la sinjor'in'o el'ir'is el la ĉambr'o. Linovski plen'ig'ad'is la glas'o'j'n, invit'ad'is Irmov’on kaj, ne rigard'ant'e, ke tiu ĉi nur tuŝ'as si'a'n glas'o'n, li lev'ad'is la si'a'n, mal'plen'ig'ad'is ĝi'n ĝis'fund'e kaj daŭr'ig'ad'is parol'i. Iom post iom li ebri'iĝ'is. Li'a vizaĝ'o flam'iĝ'is, la okul'o'j brul'is kaj iu ne'bel'a mal'kaŝ'em'o ek'lud'is en li'a rigard'o.

—Mi sci'as ... mi sci'as ĉio'n, mi ne est'as verk'ist'o, mi ne est'as psiĥ'olog'o, sed nun mi leg'as en vi'a'j okul'o'j, kio'n vi pens'as! Al vi oni parol'is tie ĉi pri mi ... oni dir'is al vi ĉio'n.

—Neni'u neni'o'n parol'is al mi, prav'ig'ad'is si'n Irmov.

—Al mi ne pas'as tia'j, mi kon'as la hom'o'j'n, nur ke mi ne tra'serĉ'as en ili'a anim'o. Kial est'as al mi ili'a anim'o? Kapr'a fel'o kost'as pli ol ĝi. Ne ŝajn'ig'u vi'n ... vi almenaŭ kon'as la histori'o'n pri la diplom'o kaj al ci ne est'as agrabl'e sid'i kun mi, kun hom'o, kiu fals'ig'is dokument'o'j'n, ĉu ne? Vi hont'as de mi, kaj mi hont'as de neni'u ... ĉu vi aŭd'as?—de neni'u. En Bulgario oni ne hav'as de kiu hont'i, ĉiu'j est'as fripon'o'j ĝis la last'a—ĉiu en la si'a. Nur vi est'as tut'e apart'a'j hom'o'j—kun aer'o kaj glor'o vi nutr'as vi'n kaj ne bezon'as mon'o'n. He, kar'a mi'a, vi est'as verk'ist'o'j—psiĥ'olog'o'j ... vi kon'as la hom'o'n, kaj ne kon'as la bulgar'o'n. Vi skrib'as dram'o'j'n, vi kon'as la viv'o'n, sed vi ne sci'as viv'i. Tut'a Bulgario vi'n kon'as, en Sofio 76 per fingr'o oni montr'as vi'n ... Vi don'as saĝ'o'n al la tut'a mond'o, kaj unu propr'a'n dom'o'n vi ne hav'as. Mi sci'as, ke vi flug'as alt'e, ke por vi mi est'as bagatel'a, mal'pur'a insekt'o—pedik'o, ke vi naŭz'as nun aŭskult'i mi'n kaj, se vi sid'as ĉi tie, ĝi est'as ĉar neni'u vid'as. En Sofio vi de'ir'os en ali'a'n strat'o'n, se vi renkont'os mi'n, kaj ĉu vi halt'ig'is iam vi'a'n saĝ'o'n sur mi'a'n viv'o'n? ... Tut'a Bulgario est'i grak'ant'a kontraŭ mi, kiam okaz'e mal'kovr'iĝ'is, ke mi'a diplom'o est'as fals'a. Tuj telegram'o'j en Eŭrop'o'n al divers'a'j universitat'o'j, korespond'o'j kun la prokuror'o, la esplor'juĝ'ist'o—viv'a oni mi'n est'us en'ter'ig'int'a. Oni komenc'is proces'o'n—la proces'o perd'iĝ'is, kompren'ebl'e, ĉiu'j suspekt'is mi'n. Kaj kial kaŝ'i nun—mi ĝi'n ŝtel'is. Kaj ne nur mi est'us ĝi'n ŝtel'int'a, kaj ne nur tio'n mi est'us far'int'a—se mi ne pov'us ĝi'n for'ŝtel'i, mi est'us ek'brul'ig'int'a la tut'a'n juĝ'ej'o'n ... Sofion mi est'us brul'ig'int'a. He, amik'o, facil'e est'as parol'i tiel: honest'ec'o, ide'ec'o, princip'o'j, kiam vi est'as nask'it'a de honest'a'j ge'patr'o'j, en varm'a ĉambr'o, kaj jam en la popol'lern'ej'o'n vi ir'ad'is kun gant'et'o'j kaj galoŝ'o'j; en la gimnazi'o'n kun horloĝ'o kaj mon'uj'o, kaj en Okcident'o'n vi'a patr'o mem for'konduk'is vi'n. Li mem met'is vi'n en pension'o'n, por ke ne difekt'iĝ'u la stomak'et'o de la knab'et'o, dum mi, kvazaŭ kiam mi nask'iĝ'is, mi el'ir'is nud'a sur la strat'o'n kaj ĝis mi'a dek'jar'a aĝ'o mi vag'is sur la voj'o, serv'is en gast'ej'o'j, drink'ej'o'j, raz'ej'o'j. Trov'iĝ'is post'e iu pli prudent'a stult'ul'o, akcept'i mi'n por nutr'i mi'n kaj send'i mi'n en la gimnazi'o'n. Mir'ind'e bel'a est'is la viv'o ĉe li! neniam ĝis tiam mi manĝ'is ĉiu'tag'e. Ver'e, la scienc'o marŝ'is mal'fort'e, sed mi pas'ig'is kvin klas'o'j'n. Post'e mi mal'pac'iĝ'is kun mi'a bon'far'ant'o, kaj ĉu vi sci'as kial? Li kulp'ig'is mi'n, la mal'ben'it'o, ke mi for'ŝtel'is la or'a'j'n ornam'mon'er'o'j'n de li'a edz'in'o. Mi ne est'as de la spec'o de l’kaŝ'em'ul'o'j ... La tut'a'n region'o'n mi nun sen'haŭt'ig'is, la infan'o'n de patr'in'a brust'o mi for'ŝir'os, se mi hav'as ekzekut'permes'il'o'n. Mi venen'as la tut'a'n distrikt'o'n per fals'ig'it'a vin'o, mi'a'j'n serv'ist'o'j'n mi nutr'as per putr'a sek'viand'o. Mi est'as 77 fripon'o, azen'o, pork'o—pli grand'a ol tiu, kiu'n vi vid'is en mi'a gast'ej'o, sed la ornam'mon'er'o'j'n ne est'is for'ŝtel'int'a mi. Kaj ne ke mi ne bezon'is mon'o'n, kaj ne ke mi ne sci'is kie ili trov'iĝ'as ... ne, sed tiam mi est'is brut'o kiel vi ... princip'o'j'n mi ankoraŭ hav'is: ke la ŝtel'o est'as krim'o, kaj si'n fleks'i pro mal'sat'o est'as hero'aĵ'o. Mi li'n for'las'is, komenc'is la ofic'ist'ec'o'n—far'iĝ'is skrib'ist'o. En ni'a temp'o la skrib'ist'o'j'n oni rigard'is kiel vi'n la verk'ist'o'j'n nun, nur ke oni pag'is al ili. Post du jar'o'j mi jam hav'is lak'ŝu'o'j'n kaj baston'et'o'n—kaj eĉ mon'o'n mi est'is met'int'a flank'e'n. Pli post'e mi decid'is laŭ la konsil'o'j de kelk'a'j kamarad'o'j en la gimnazi'o for'vetur'i por stud'i la jur'o'n. Tiam oni akcept'ad'is ankoraŭ ĉiu'n ajn. Mi for'vetur'is, en'skrib'iĝ'is, stud'is jar'o'n kaj du'on'o'n. Rest'is al mi ankoraŭ tiom—la mon'o'n mi el'manĝ'is ĝis centim'o. Vi, kiu'j rest'is en Okcident'o kvin ĝis dek jar'o'j, kaj ĉiu'monat'e la poŝt'ofic'ist'o al'port'ad'is al vi la blu'et'a'j'n mandat'o'j'n[7], ĉu vi hav'as ide'o'n, kio est'as rest'i sen spes'o—al la tut'a mond'o skrib'i kaj ne hav'i kiu send'u al vi centim'o'n? Vi tiam mal'estim'is mi'n, ke mi ne hav'as mon'o'n por tabak'o'n aĉet'i al mi, nun oni manĝ'as mi'a'n kap'o'n, ke mi hav'as mult'e da mon'o—ke mi pov'as ĉiu'j'n aĉet'i. Sam'temp'e ili manĝ'as mi'a'n kap'o'n—sam'temp'e ili envi'as. Ankaŭ vi envi'as mi'n—sed vi dir'os, kun mal'nobl'aĵ'o mi ĝi'n gajn'is ... ankaŭ tiel ĝi est'u. Ĉu vi sci'as, kio est'as mal'nobl'aĵ'o? Ne, vi ne sci'as—ankaŭ ĝi est'as talent'o, en'nask'it'a en la hom'o, kiel vi'a talent'o. Unu nask'iĝ'as talent'a verk'ist'o—ali'a talent'a fripon'o. Ĉu vi kompren'is?

Moment'o'n li halt'is, verŝ'is vin'o'n en si'a'n glas'o'n, el'trink'is ĝi'n, viŝ'is si'a'j'n lip'o'j'n kaj ankoraŭ pli nerv'e daŭr'ig'is.

—Kvazaŭ nun mi ĝi'n memor'as, tri tag'o'j'n mi est'is manĝ'int'a neni'o'n—kaj tiam unu'a'foj'e ven'is al mi la ide'o, kvankam mi stud'is la jur'o'n, ke ne est'as just'ec'o en tiu ĉi mond'o. 78 Kie'n mi ne vag'is en Eŭrop'o por serĉ'i pan'o'n kaj labor'o'n, mi apenaŭ sub'ten'is mi'n. Kaj iu'n bel'a'n tag'o'n, eĉ sen plej mal'grand'a riproĉ'o de l’konscienc'o, mi fabrik'is mi'a'n diplom'o'n. Kaj, prav'e dir'i al vi, mi pli merit'is ĝi'n ol mult'a'j ali'a'j. Ankaŭ nun ĉiu'j'n mi'a'j'n proces'o'j'n mi mem gvid'as, spes'o'n mi ne don'as al advokat'o'j; kaj mi'a'j proces'o'j est'as ĉiu'j ĉarlatan'a'j de ambaŭ flank'o'j, mi ruin'ig'is la plej fam'a'j'n fripon'o'j'n tie ĉi. Pas'ant'e tra la strat'o'j, ne est'as hom'o, kiu ne trem'u pro mi. Al ĉiu'j mi en'iĝ'is en la cerb'o, la anim'o kaj la poŝ'o, kaj mi dorm'as trankvil'e kiel nov'e'nask'it'a infan'o. Mi sufer'as nek sen'dorm'o'n, ne perd'as eĉ apetit'o'n. Kial vi rigard'as mi'n tiel, Irmov? Vi mir'as, ne kred'as? Vi pens'as, ke mi ŝerc'as, ke mi afekt'as, ke pro ebri'ec'o mi parol'as tiel? Ver'e, la vin'o mal'lig'is mi'a'n lang'o'n, sed mi ankaŭ en sobr'a stat'o ĉiam tiel pens'as. Mir'ind'a hom'o vi est'as! Kial vi fiks'is la okul'o'j'n sur mi'n kaj mi'n rigard'as, kvazaŭ vi supr'e'n'ir'is la Eiffel-tur'o'n? Ne est'as vi por tie ... ne est'as: tre facil'e sen'konsci'iĝ'as vi'a cerb'o, vi fal'os. Kaj van'e vi imag'as, ke vi est'as i'a'j elekt'it'o'j en tiu ĉi mond'o, ke vi est'as nask'it'a'j special'e por ĝi'n ord'ig'i. Van'a babil'o ... Ne est'as tiel, Irmov! Kaj ne nur vi: nek Ibsen, nek Tolstoj ŝanĝ'os la mond'o'n—mi ŝanĝ'os Bulgarion kaj tia'j kiel mi, ĉar mi est'as fort'o, aŭtoritat'o ... kaj mi dis'prem'os ĉio'n, kio aper'os antaŭ mi. Mi est'as nun inter pork'o'j—morgaŭ vi vid'os mi'n en la parlament'o. Leĝ'o'j'n mi kre'os kaj vi obe'os mi'n, kaj ne mi vi'n. Vi ja daŭr'ig'u skrib'i vi'a'j'n dram'o'j'n, se vi ne hav'as ali'a'n labor'o'n.

Li'a'j okul'o'j brul'is. Li'a vizaĝ'o mal'hel'iĝ'ad'is. Mal'bon'sign'a fajr'o erar'vag'is en li'a'j rigard'o'j, kvazaŭ li de'nov'e tra'viv'is ĉiu'j'n si'a'j'n sufer'o'j'n kaj iu'n minac'is pro ili.

Al Irmov far'iĝ'is ĉio tie ĉi mal'plaĉ'a: kaj Linovski, kaj tiu ĉi mebl'ar'o, kaj tiu ĉi vesper'manĝ'o.

Al li komenc'is naŭz'i, kvazaŭ li manĝ'is i'o'n mal'bon'a'n, ne'san'a'n. Kaj li sent'is sen'fin'a'n dezir'o'n pli baldaŭ for'ir'i de ĉi tie.

79

—He, temp'o est'as jam, Linovski! li dir'is kontraŭ'vol'e rid'et'ant'a, star'iĝ'int'e de la seĝ'o.

Linovski re'konsci'iĝ'is.

—Kio'n? Ĉu vi for'ir'os? Mi ted'is al vi, ofend'is ... vi ek'hont'as pro mi, ĉu ne? vi pent'as, ke vi ven'is, sed ne koler'u al mi. Plej post'e ne est'as mi, kiu mal'konvink'os vi'n, kaj kiam mi ven'os en Sofio, ne for'kur'u de mi: ebl'e mi est'os bezon'a al vi iu'n tag'o'n. Kaj ja, prav'e dir'i al vi, se mi est'us pen'int'a far'iĝ'i kiel vi, cert'e ĝis nun skrib'ist'o mi est'us ie kaj pens'us, ke Bulgario est'as kre'it'a por ĉiu'j, sed ne ankaŭ por mi.

—He, adiaŭ ... dir'is Irmov.

—Adiaŭ ... kaj vid'u, kiam vi ir'os en Sofio, skrib'aĉ'u iu'n felieton'o'n pri la provinc'a'j best'montr'ej'o'j, kaj mi'n insult'u bon'e por edif'o de la jun'a generaci'o, send'u al mi ankaŭ la gazet'o'n, mi ne koler'os al vi. Mi mi'n kon'as tre bon'e kaj du'a'n foj'o'n se mi nask'iĝ'us, ĉiam tiel mi viv'os. Kaj sen ofend'o, Irmov, se mi eĉ nur ek'sent'us, ke mi'a'j infan'o'j skrib'as vers'o'j'n, ili'a'j'n man'o'j'n mi for'tranĉ'os. Adiaŭ.

La morgaŭ'a'n tag'o'n Irmov for'las'is la urb'o'n.

Sid'iĝ'int'a en la fiakr'o, li pen'is pens'i pri si'a nov'a roman'o, vic'ig'ad'is en si'a cerb'o la ombr'o'j'n de la iam'a'j pur'a'j bulgar'o'j, kaj antaŭ li ne'vol'e vid'et'iĝ'is la ebri'a Linovski, kaj apud li'a'j orel'o'j ankoraŭ son'is li'a mal'agrabl'a voĉ'o.

Ili al'ven'is ĉe la staci'dom'o.

Irmov supr'e'n'ir'is la vagon'ar'o'n.

Sed ankaŭ en la kupe'o, lok'it'a sur mol'a kanap'o, li ne pens'is pri Sofio, kie li'n atend'is edz'in'o, kamarad'o'j, literatur'o—kaj antaŭ li'a'j okul'o'j kiel viv'a star'is la figur'o de li'a iam'a kun'lern'ant'o.

Ili al'proksim'iĝ'is Sofion.

Ili en'ir'is la staci'dom'o'n. Irmov el'ir'is el la kupe'o. Sur la platform'o li'n atend'is li'a edz'in'o.

Unu'a'n foj'o'n li rimark'is, ke ŝi ne est'as tiel bel'a, nek tiel am'ind'a, kiel li imag'is al si pli fru'e.

80

Kaj kiel neniam li rimark'is, ke ŝi'a ĵaket'et'o est'as iom el'uz'it'a.

Ili sid'iĝ'is en fiakr'o. Ili al'ven'is hejm'e.

Irmov en'ir'is en si'a'n kabinet'o'n—mal'grand'a, mal'alt'a ĉambr'et'o kun ordinar'a lign'a tabl'o, apog'it'a ĉe la mur'o, kun ar'ig'it'a'j sur ĝi en mal'ord'o libr'o'j kaj broŝur'o'j. Kaj, ne sci'ant'e kiel, li sid'iĝ'is apud ĝi kaj en'pens'iĝ'is.

—Niĉjo, li aŭd'is la voĉ'o'n de si'a edz'in'o, ven'u, la vesper'manĝ'o est'as pret'a.

—Tuj, el'kri'is li iel nerv'e.

Kaj de'nov'e antaŭ li vid'et'iĝ'is la grand'a kort'o, en ĝi rid'et'ant'a ĝis la orel'o'j, mem'kontent'a Linovski ... apud li jun'a, bel'a, majest'a, rid'et'ant'a vir'in'o—kaj apud ili star'ant'a, dent'montr'ant'a pork'o, kvazaŭ kun'e kun ili ĝi rid'is al li pro io.

Esperant'o-Literatur'o